Verslagen
Westkapelle 27 maart 1988
Windmolens in West-Vlaanderen

Karel Aernoudts

Onder matige belangstelling sprak heden dhr. Herman Peel over een heemkundig onderwerp bij uitstek: "De Molens in West-Vlaanderen" !

Spreker is lid van een familiebedrijf dat met veel kennis en liefde voor het vak bedrijvig is in de restauratie van windmolens; en onder meer in onze streek de restauratie heeft uitgevoerd van de molens van Damme, Oostkerke en Hoeke.

Na een korte historische inleiding belandde de spreker met een uiteenzetting van het molenbestand, in de periode vlak voor de industrialisering. Daaruit onthouden we vooral dat onze provincie West-Vlaanderen alleen reeds zowat 1.000 molens telde op een totaal van 2.600 voor gans België.

De laatste honderd jaar is er echter enorm veel verloren gegaan door de verwaarlozing en onverstand, tot er, enige jaren terug, toch een gunstige kentering is teweeggebracht.

Het eerste deel van de spreekbeurt was gewijd aan de stenen windmolens, ook bovenkruisers genoemd. Aan de hand van een dia-voorstelling zagen we een groot aantal voorbeelden van verval, maar ook van restauratie. De grootste stenen molens hebben, ongeveer op halve hoogte, aan de buitenkant een gaanderij, in West-Vlaanderen soms in ijzer gemaakt.

Wij maakten kennis met het vernuftig systeem van overbrenging van de windenergie op de tandraderen. Ook de verscheidene mogelijkheden van bewerking, zoals graan malen, olie persen, lage poldergebieden bemalen, werden ons voorgesteld.

Om de wind zo gunstig mogelijk op te vangen, wordt de kop van de molen tegen de wind in gekruid. De draaiende energie van het wiekenkruis wordt via een combinatie van opeenvolgende tandwielen overgebracht op twee molenstenen die horizontaal op elkaar liggen; waarbij de onderste steen onbeweeglijk blijft en de bovenste steen de malende beweging uitvoert.

Na de pauze behandelde Spreker de standaardmolens. Deze zijn steeds in hout. Hier wordt de volledige romp gedraaid, om de molen naar de wind te zetten. De molen rust op 4 zware blokken in metselwerk, teerlingen genaamd. Een reeks dia's werd vertoond in verband met de afbraak, het transport en de wederoprichting van een standaardmolen op de Kruisvest te Brugge. Het betrof de zogenaamde "Nieuwe Papegaai". Het werk werd uitgevoerd door de firma Peel.

We danken de Spreker voor zijn zeer duidelijke uiteenzetting, zijn prachtige dia-reeks en ook om zijn actie om iets uit ons zo zeer bedreigd cultureel erfgoed te bewaren.