Praktische informatie

Plaats: Ramskapellestraat z/n, Ramskapelle Uren: Van 10-18u, met doorlopend gidsbeurten en aanwezigheid van molenaar Verhaal: Deze spierwitte bergmolen (1897), met onderdelen van een oudere staakmolen die al in 1461 wordt vermeld, staat aan de rand van een pittoresk polderdorp. Hij is in 1999 als monument beschermd en de omgeving als dorpsgezicht. In 1912 werd hij uitgerust met een motor om ook op windstille dagen te kunnen malen. De molenaar vertelt met passie over de molen en zijn restauratie.

De oudste vermelding van een molen in Ramskapelle is uit 1416: ‘te Ramscapelle, eene meulne toebehoorende Janne van Dudzeele’. De molen, een houten staakmolen, was op een kleine kunstmatige heuvel gebouwd, 200 meter ten zuiden van de dorpskom, vermoedelijk om de mensen die in de nabijgelegen steenovens werkten, van brood te voorzien. Bij de molen hoorde immers ook een bakkerij. Pourbus tekende de molen van Ramskapelle op zijn kaart van 1571. Rond 1580, tijdens de godsdiensttroebelen, gaat de molen in de vlammen op, maar wordt daarna weer opgericht. De laatste staakmolen begaf het in 1896 tijdens een storm.

In 1897 bouwde Jozef De Vos met hergebruik van bepaalde 17de- of 18de-eeuwse onderdelen van de afgebroken staakmolen, een stenen molen in gele baksteen (formaat 22 x 11 x 6,5 cm) met rondboogvensters en twee ingangen, bestaande uit eenvoudige bakstenen dorpels en klampdeuren. In de roodgeschilderde sluitsteen boven de ingang staat de inscriptie: ‘J. De Vos / Deckers 1897’. In 1912 werd door een Duits bedrijf een motor geïnstalleerd, waardoor de molen mechanisch of door de wind kon worden aangedreven. De motor stond buiten de molen en werd door een riem verbonden met de onderaandrijving, waarvan de aandrijfwielen aan de buitenkant van de romp bevestigd waren. De huidige eigenaarsfamilie Callant verwierf de molen in 1924.

In 1934 wordt één roede uitgehaald, in 1936 de andere. Op 5 januari 1936 waait door een storm de kap van de molen. Vanaf dan tot 1960 draait de molen mechanisch, het maalwerk werd via een extern riemwiel door een buiten de molen opgestelde motor aangedreven. Het mechanisme - twee maalstoelen op de steenzolder, het spoorwiel dat twee kamwielen aandrijft - bleef gelukkig aanwezig. Charles Callant was molenaar tot 1960. De molen kwam daarna buiten gebruik. Doordat de koppen van de moerbalken volledig uitgerot waren, was er instortingsgevaar. Ofwel moest men alles stutten, ofwel de volledige binneninrichting verwijderen. Er werd gekozen voor de laat¬ste oplossing.

Na de klassering in 1999 als monument en de gebouwen in de onmiddellijke omgeving als dorps¬gezicht ontstonden plannen voor de restauratie. De maalinrichting en de zolders werden in juni 2001 uit de molen gehaald met een hijskraan. Alle onderdelen werden van een etiket voorzien, behandeld tegen houtworm en verdere verrotting en opgeslagen in een loods. Intussen werd de molenromp, vloeren en trappen en het overige metselwerk gerestaureerd. In 2005 was de molen terug maalklaar.

Praktische informatie

Plaats: Ramskapellestraat 91-93, Ramskapelle Uren: Van 10-18u, met doorlopend gidsbeurten Verhaal: Dit museum belicht de bevrijding van de Zwinstreek in het najaar van 1944, een intens conflict tussen de Duitse bezetter en de hoofdzakelijk Canadese bevrijders. In de tuin liggen de wrakstukken van vliegtuigen die zijn opgegraven door het archeologisch team van de Belgian Aviation History Association. Zie ook:  www.forfreedommuseum.be .

Het For Freedom Museum brengt op een bruisende en realistische wijze de sombere tijden van de Tweede Wereldoorlog in beeld. Geen enkele inwoner uit de Zwinstreek en West-Zeeuws-Vlaanderen bleef tussen 1940 en 1944 gespaard van repressie en ontbering. Deze zwarte periode in onze geschiedenis vormt het hoofdthema van het museum. In tegenstelling tot andere musea evoqueert For Freedom in zeer natuurgetrouwe decors de verschillende facetten van WO II. De sfeer ademt de bezetting, vervolging en bevrijding van de oorlog uit. Als bezoeker word je werkelijk ondergedompeld in de donkere bladzijden van onze geschiedenis tussen 10 mei 1940, de eerste dag van de bezetting, en 1 november 1944, de verlossende datum van de bevrijding van onze regio.

September 1944
‘La Belgique est libérée!’… niets is minder waar.

Opstormende Britse, Canadese en Poolse tankeenheden bevrijden in recordtempo Ieper, Roeselare, Brussel, Gent en Antwerpen. Eens in Frankrijk, de Somme over, lijkt niets of niemand de geallieerde stormram te kunnen stoppen. Duitse troepen vluchten ongeordend en zwaar gehavend door onze streek richting ‘Heimat’. Duizenden slagen er echter in om via Breskens over Walcheren en Zuid-Beveland te ontkomen.

De geallieerden zetten een ambitieuze luchtlandingsoperatie op touw. Landingstroepen moeten vijf bruggen tussen Leopoldsburg in België en Arnhem in Nederland veroveren, terwijl tankeenheden de gebieden tussen de bruggen moeten innemen. Dit zal de geallieerden in staat stellen om het industriële hart van Duitsland in een mum van tijd te treffen. De bruggen over de Rijn in Arnhem worden echter niet op tijd door de geallieerde tanks ontzet. Ja, Arnhem bleek een brug te ver te zijn…

Eind september 1944 werkt het geallieerde hoofdkwartier ‘Operation Switchback’ uit om de monding van de Schelde vrij te maken. Hiervoor moet Zuid-Beveland en Walcheren van de rest van Nederland geïsoleerd worden en de ‘Scheldt Pocket’ - het gebied dat door het Leopoldkanaal, de Schelde en de Noordzee afgebakend was – vrijgemaakt worden.

Dat dit geen sinecure zal zijn hebben de Canadese troepen snel door. Onder zeer slechte weersomstandigheden, waardoor luchtmachtondersteuning zeer beperkt blijft, ploeteren eenheden van de ‘3rd Canadian Infantry Division’ onder het bevel van Gen-Maj. Dan Spry door onze Zwinvlakte om Knokke-Heist en Zeebrugge op 1, 2 en 3 november 1944 te bevrijden.

Eenheden van de ‘2nd Canadian Infantry Division’ slagen erin na zeer harde gevechten om via Zuid-Beveland naar de verbinding met Walcheren op te rukken. Een Schotse Divisie (52nd Lowland Division’) steekt de Schelde over en landt in Walcheren om door te stoten naar Vlissingen. Op 1 november landen zelfs Commando’s op de kust van West-Walcheren.

Al deze inspanningen zijn nodig om de Duitse kanonnen van Vlissingen, Cadzand en Duinbergen het zwijgen op te leggen. De haven van Antwerpen die met de hulp van het verzet begin september vrijwel intact in Britse handen is gevallen, moet absoluut benut worden. Maar dokken, kaaien, kranen, opslagplaatsen, benzinetanks liggen er verweesd bij, zolang beide oevers van de Schelde in Duitse handen blijven.

Onze Canadese bevrijders steken op 6 oktober 1944 te Strobrugge met vouwbootjes het Leopoldkanaal over en proberen voor Eede een bruggenhoofd te vestigen. Dit lukt nauwelijks omdat de Duitse troepen zich met ongelooflijke moed verdedigen. Drie dagen later landt een tweede brigade van over de Braakman op de stranden in de omgeving van Biervliet. Daarvoor worden amfibie voertuigen aangewend die voorheen enkel in de Pacific ingezet zijn. Nog een dag later landt een derde brigade op diezelfde stranden.

Moeizaam maar zeker bevrijden de Canadezen, bijgestaan door Britse tankeenheden, polder per polder, gehucht per gehucht, dorp per dorp. Biervliet, Hoofdplaat, Nummer Een, Breskens, Oostburg, Nieuwvliet, IJzendijke, Groede, Cadzand, Aardenburg en Sluis blijven voor eeuwig in het geheugen van vele veteranen gegrift.

De Duitse troepen hebben tijd gehad om de streek te verdedigen en de strijd voor te bereiden. Daartoe worden vele polders gewoon onder water gezet waardoor luchtlandingsoperaties bemoeilijkt worden maar waardoor de bevrijders vooral verplicht worden op de dijken op te rukken. Het zijn taaie, in de strijd geharde Oostfrontveteranen die respect afdwingen en meester zijn in het uitvoeren van tactische krijgsspellen.

Na weken van uitputtende gevechten naderen de geallieerden het grensdorp Retranchement. De brug is er door Duitsers opgeblazen waardoor de bouw van een noodbrug zich opdringt. Genisten klaren deze opdracht onder continue beschietingen van achter de Internationale Dijk. Op hetzelfde tijdstip steken moedige infanterie-eenheden het uitwateringskanaal over om verder op te rukken naar Knokke. Deze badstad zit op dat ogenblik overvol vluchtelingen. Heist is volledig geëvacueerd en vele mensen uit de aangrenzende poldergemeenten vinden er een tijdelijk onderkomen. Dankzij de inspanningen van vele civiele instanties heeft iedereen een dak boven het hoofd en kunnen de vele monden toch gevoed worden.

Uiteindelijk wordt in de duinen van Zeebrugge op 3 november 1944 de laatste witte vlag geplant. De monding van de Schelde is vrij. De Duitse bezetter is verslagen en duizenden soldaten zijn krijgsgevangen genomen, maar dit succes is niet zonder slag of stoot gegaan. Vele Canadese en Britse soldaten sneuvelen op Zuid-Beveland, Walcheren en in de Zwinvlakte.

Eindelijk kan werk gemaakt worden van de openstelling van de Schelde. Wrakken, mijnen en obstakels worden verwijderd. Het eerste liberty-ship, de ‘Fort Cataraqu’, vaart op 28 november de haven van Antwerpen binnen. De geallieerde aanvoerlijnen worden hierdoor met 600 km ingekort. De vooruitzichten zijn bijgevolg minder somber.

Praktische informatie

Plaats: Kursaalstraat 51, Heist  Uren: Van 10-18u, met doorlopend gidsbeurten Verhaal: Gustaaf Dejonghe was de eerste Heistenaar die zich een waarachtig herenhuis kon veroorloven. De bouwplannen van architect Robert Neirynck werden in 1921 uitgevoerd. Schrijnwerker Jules Rotsaert verzorgde het vakwerk uit prachtig eikenhout. Italiaanse vaklui stonden in voor de mozaïekvloer in de hal. In 1947 kocht de Staat het domein aan en ging de Rijksvisserijschool van start.

’t Kasteeltje van Heist is niet alleen voor toeristen die vanuit het NMBS-station naar zee snellen een aangename verrassing op de plaats waar de bredere Bondgenotenlaan (met middenplantsoen) overgaat in de smallere Kursaalstraat (éénrichtingsstraat voor wagens). Ook in het architecturale landschap van Heist valt het gebouw na al die jaren nog steeds op. Een kort portret van een buitenbeentje…

Gustaaf Dejonghe, welvarend aannemer van bouw- en waterwerken en heraanleg van wegen na de Eerste Wereldoorlog, was de eerste Heistenaar die zich een waarachtig herenhuis kon veroorloven. De bouwplannen van architect Robert Neirynck werden in 1921 goedgekeurd en in eigen beheer uitgevoerd. Schrijnwerker Jules Rotsaert verzorgde het vakwerk uit prachtig eikenhout en werd voor houtsnijwerk geassisteerd door Brugse specialisten. Het sierlijk plakwerk werd aangepakt door aannemer Ivo Huysseune. Italiaanse vaklui stonden in voor de mozaïekvloer in de hal, die sterk wordt geaccentueerd door de kleine arcadeboogjes naast de statige trap, die centraal gelegen is en zich splitst in twee gedeelten naar de eerste verdieping.

In het groot salon wou Dejonghe Slavonisch eikenhout dat de speelse neo-rococostijl temperde. Het kleine salon, gelegen naast de ingang en het bureau van Dejonghe werd gebruikt om de bezoekers te ontvangen, maar ook om in de wintermaanden de gezelligheid van de familie te verzekeren.

In 1929 overleed Gustaaf Dejonghe aan de gevolgen van een arbeidsongeval aan het Sas van Heist. De uitvaart van deze innemende en belangrijke figuur voor de ontwikkeling en werkgelegenheid van zijn gemeente, werd door de hele Heistse gemeenschap meebeleefd.

Toen in 1946 de nood aan een dagopleiding voor de zeevisserij werd aangevoeld (er bestond al een parochiale zondagsschool), werden eerst, echter zonder resultaat, stappen gezet bij het Bisdom. Daarna werd aangeklopt bij Achiel Van Acker, die akkoord ging mits er behuizing werd gevonden.

Arthur Huysseune en Kamiel Vantorre bemiddelden bij weduwe Dejonghe en in 1947 kocht de Staat het domein aan en ging de Rijksvisserijschool van start, onder beheer van het Ministerie van Verkeerswezen.

Met de staatshervorming ging de school als een der eerste over naar Nederlandse Cultuur, daar ze niet onder het schoolpact viel, later naar de Vlaamse Gemeenschap en de ARGO, om ten slotte samen met Oostende te belanden onder provinciaal beheer.

Die wisselingen hebben het onderhoud van het gebouw geen goed gedaan; gelukkig werden de architectonisch interessante elementen niet aangetast.

Op 18 oktober 1995 werd het gebouw als monument geklasseerd en de omgeving als dorpsgezicht.

Praktische informatie

Plaats: Pannenstraat 140, Heist Uren: Van 10-18u, met doorlopend gidsbeurten Verhaal: Rond de vorige eeuwwisseling was één op de vijftien woningen in Heist een herberg. Met heimwee zullen velen terugkijken naar de foto’s van gebouwen en verhalen van cafébazen en bazinnen.  Naast deze tentoonstelling leert men ook de geschiedenis van de Zwinstreek en het leven in het oude vissersdorp ‘Heyst’ kennen.

Tentoonstelling - Van Albatros tot Zelzate

Het verhaal van volkscafés in Heist en Duinbergen

Rond de vorige eeuwwisseling was één op de vijftien woningen in Heist een herberg. Later verdwenen er heel wat ‘estaminets’ maar kwamen er veel toeristische drankgelegenheden bij. Tegenwoordig spreekt men van tearooms en brasseries hoewel er ook nog een aantal knusse authentieke volkscafés bestaan.

Het vergde vele maanden voorbereiding met opzoekingen in oude publicaties, het doorzoeken van de prentkaarten- en fotocollectie van het museum, het aanspreken van een aantal privéverzamelaars en vooral de uitvoerige nota van de heer Arnold Roels over dit onderwerp.

Museum Sincfala heeft complementair aan de fototentoonstelling enkele knusse hoekjes uitgewerkt wat een gratis bezoek bijzonder aangenaam maakt.

Met heimwee zullen velen terugkijken naar de groeiende collectie met foto’s van cafébazen en bazinnen dat op een scherm weergegeven wordt. Men ontdekt oude reclame waar bier als gezonde drank voor de sportman werd aangeprezen.

Samen met een gids bezoekt u deze tentoonstelling en de rest van het museum dat de geschiedenis van de visserij alsook die van de Zwinstreek verhaalt.

Voor kinderen is een zoektocht doorheen het museum voorzien.