Zondagbabbel -‘Tussen Duin en Polder. Zeldzame beelden van Knokke.’
Lezing op zondag 22 november 2015 om 10 uur door Danny Lannoy
Deze Zondagbabbel gaat hoofdzakelijk over de periode vanaf 1890 en de overgang naar de nieuwe eeuw.
Voorzitter Danny Lannoy van de Heemkring Cnocke is Hier, toont een reeks oude foto’s van pittoreske hoekjes van Knokke, het kerkje, de Kerkstraat en de oude gehuchten. Allemaal locaties die voor vele schilders het decor vormden voor hun doeken.
Er worden ook enkele straatplannen toegelicht, wetenswaardigheden over een polderdorp dat zich stilaan ging ontwikkelen tot een badplaats met in het bijzonder de Zeeweg die een centrale plaats inneemt in de lokale geschiedenis.
Enkele Knokse figuren passeren de revue o.a. politieke mandatarissen, lokale ondernemers en middenstanders en de eenvoudige werkman die in de twee zomermaanden in de horeca ging werken.
Verslag van de lezing “Tussen Duin en Polder. Zeldzame beelden van Knokke"
Op zondag 22 november 2015 waren er in Museum Sincfala 50 belangstellenden aanwezig voor de lezing "Tussen Duin en Polder. Zeldzame beelden van Knokke". Zij werden verwelkomd door voorzitter Eric Huys die vervolgens de spreker voorstelde.
Meer over Danny Lannoy
Als men aan Danny Lannoy denkt, dan denkt men automatisch aan Knokke en omgekeerd. Danny is geboren op 17 november 1952. Vader en moeder waren conciërge op het stadhuis te Knokke en hij bracht er zijn jeugd door.
Danny Lannoy studeerde bouwkundig tekenen aan de Stedelijke Academie te Brugge. Hij begon zijn carrière bij een ziekenbond maar stapte al snel over naar de politiek. Hij bouwde een indrukwekkend curriculum uit als schepen van Knokke-Heist. Openbare werken, stedenbouw, ruimtelijke ordening, patrimonium en erfgoed behoorden tot zijn bevoegdheid en takenpakket.
Danny is een meer dan bekende figuur in de politieke, sociale en culturele middens van de Zwinstreek.
Museum Sincfala
Sedert 1983 tot aan zijn pensionering in 2013 was hij voorzitter van de vzw Sincfala, nu ondervoorzitter. Dit museum is gegroeid uit een initiatief van onze heemkundige kring Sint-Guthago, die vanaf 1960 een schat aan voorwerpen verzamelde en tentoonstelde, eerst te Lissewege, en later te Heist (het huidige gebouw). Er ontstond een intense samenwerking tussen enerzijds het gemeentebestuur van Knokke-Heist en anderzijds Sint-Guthago. Knokke-Heist wilde echter het museum op professionele basis ontwikkelen tot de attractiepool van de badstad Heist.
In 1997 werd een voltijdse conservator aangesteld, medewerkers aangetrokken, en zo is het museum Sincfala uitgegroeid tot een museum met nationale en internationale uitstraling. Dankzij zijn volharding en inspirerende inzet heeft Danny van het museum, samen met Fons Theerens (directeur Vrije Tijd en secretaris van onze kring) en het personeel, een parel aan de culturele kroon van de Zwinstreek gemaakt. Verder speelde hij een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het For Freedom Museum te Ramskapelle, waar de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog het hoofdthema vormen. Danny is voorzitter van de gemeentelijke bibliotheek, van de Harmonie Sint-Cecilia, het Willemsfonds en de heemkundige kring Cnocke is Hier.
Publicaties en tentoonstellingen van Danny Lannoy
Hij is ook een gewaardeerde spreker voor onze kring Sint-Guthago, omwille van zijn kennis, zijn onderwerpen en zijn welsprekendheid. Hij is auteur van 14 boeken over de lokale geschiedenis, architectuur en schilderkunst, naast zijn ontelbare bijdragen in het heemkundig tijdschrift “Cnocke is Hier”. Een aantal van zijn boeken worden uitgegeven door de Distel. Deze vzw is mede opgericht door Danny, om af en toe als uitgever te fungeren van boeken over de lokale geschiedenis. De bedoeling is dat de opbrengst ten goede komt aan sociale en historische projecten (bv. De Callantmolen te Ramskapelle, het For Freedom Museum, schenking invalidewagentjes aan het Rustoord Lindenhove, enz.).
Naast ‘Knokke en de Belle Epoque’ uit 1993 en ‘Terugblik’ uit 1998 (een viertalige historische gids van Heist, Knokke, Ramskapelle en Westkapelle), ‘Knokke. Nostalgie in Woord en Beeld’ uit 2010, is hij auteur van twee boeken over Knokke: ‘Knokke... de jaren '50’, uit 2005 en ‘Knokke… de jaren '60, uit 2014. In het boek ‘Compagnie Het Zoute, 100 jaar in Knokke’, i.s.m. Philippe Muylle en Fons Theerens schetst hij de geschiedenis van een maatschappij die de ruimtelijke ordening van Knokke blijvend veranderd heeft.
De tentoonstellingen en publicaties over ‘Impressionisten in Knocke & Heyst 1870-1914’ uit 2007 en ‘Van het atelier naar de kust: Knocke & Heyst 1880-1940’ behoren tot de culturele hoogtepunten van Knokke-Heist van het laatste decennium. Aan de hand van schilderijen, tekeningen, etsen, enz. (uit openbare en private verzamelingen) plaatste hij het leven van de kunstenaars in de Zwinstreek tussen 1870 en 1940 tegenover de opkomst van het kusttoerisme en de groei van Knokke-Heist. Hij confronteerde het werk van vooral impressionistisch geïnspireerde kunstenaars met alle beschikbaar historisch materiaal. Deze toetsing leidt tot een fascinerend verhaal over de groei van een klein landbouwdorp tot de mondaine badstad die het nu is. Danny was ook de mede-curator van de tentoonstelling ‘Floris Jespers, Kongo-Knocke’ in april 2015.
Hoe Knokke in de 19de eeuw uitgroeide
Danny Lannoy startte zijn lezing met te stipuleren dat hij het ging hebben over het Knokke van rond de eeuwwisseling. Het was toen een landelijk dorp dat later uitgroeide tot badplaats. Maar uit wat bestond Knokke rond 1900? Een kerkje, de Graaf Jansdijk, een zandweg naar het noorden (waar het strand lag) en de weg naar Westkapelle, die halfweg de 19de eeuw werd gekasseid. De Kerkstraat liep verder door naar Heist. Er was ook nog de De Judestraat. Hier liep voorheen de Papenpolderdijk. Tussen het dorp en het strand lag er 1,5 km duinen (gevormd door opwaaiend zand). In de Papenpolderdijk lag de Duivelsput, die echt heeft bestaan. Over deze put bestonden er verschillende verhalen.
De spreker toonde heel wat foto’s van het toenmalige Knokke, alsook een kaart uit de Atlas van de Buurtwegen van 1842, toen er nog geen sprake was van toerisme in Knokke. Maar in Heist was er toen wel al wat toerisme. Ook een tekening van de Kerkstraat werd getoond. Deze straat is veel geschilderd geweest door kunstenaars. Op een foto uit 1897 was in de omgeving van het dorp de staakmolen (de Van Damme molen) te zien, ter hoogte van de huidige Boudewijnlaan. Op een oude foto van de kerk uit 1890 (waarschijnlijk van de hand van Paul Parmentier) was duidelijk te zien dat de oude kerk ooit witgekalkt was. Paul Parmentier was afkomstig van Brussel en hij richtte in Knokke de Sint-Sebastiaansschuttersgilde op. Hij werd schepen in Knokke en was een goede vriend van Alfred Verwee.
Her en der verspreid langs de Weg naar Westkapelle (de huidige Smedenstraat) stonden er enkele huisjes en op de hoek van de Graaf Jansdijk en de De Judestraat was er een hofstede. Tijdens de lezing werd ook een afbeelding van de Duivelsput getoond: een plas water.
Paul Parmentier heeft veel foto’s gemaakt die hij gebruikte als basis voor zijn schilderijen. Het kasteel waar hij woonde, bevond zich op de plaats waar nu de tribune van het voetbalstadion van Knokke staat. Er waren ook verschillende foto’s van het interieur van het kasteel, met o.a. zijn schildersatelier.
Rond 1890 was er een tramhalte aan hotel De Cygne. Soms bleef de tram staan aan de Groentemarkt (huidige Gemeenteplein) waar goederen werden gelost. De tram kwam van Westkapelle en reed dan verder naar Heist. In 1936 werd de Kerkstraat onteigend voor de aanleg van de Parmentierlaan en de Koningslaan.
Danny Lannoy toonde ook foto’s van de molens van Knokke. In de zomer verbleef schilder Erich Wessel in de buurt van de molen van bakker Lievens. Erich Wessel maakte ook affiches en publicitaire kaartjes voor Knokke. Op een foto van de molen van Van Damme was ook villa Duivenkot (op de hoek van de Pierslaan) te zien. Deze villa werd later afgebroken. Op het schilderij “Ritje in de duinen” van Jan Verhas (1897) stonden op de achtergrond de kerktoren van Knokke en twee molens.
De Zeeweg wordt de Lippenslaan
De Lippenslaan, die eerst Zeeweg genoemd werd, werd in 1870 gekasseid. Eerst was dit de verbindingsweg van het dorp naar het telegraafkantoortje. Nadien kwam er een eerste cafeetje voor de toeristen die per ezel van Heist kwamen. Later werden er enkele woningen afgebroken om de weg te verbreden. Op de Lippenslaan reed tot 1908 de paardentram, die een concurrent was voor de koetsen. Het borstbeeld van Verwee stond eerst nog te midden van de duinen. De grond voor de marktplaats werd afgestaan door de Zoute Polder. Er waren problemen met het oppervlaktewater en dit was te zien aan de vele plassen op oude foto’s van de Lippenslaan.
De vuurtoren die gebouwd werd in 1872, werd in 1952 gesloopt. Hij was zo sterk gebouwd dat hij hiervoor zelfs gedynamiteerd moest worden. Op een foto uit 1922 van de zeedijk na een storm was duidelijk te zien dat er toen ook al ontzandingsproblemen waren met het strand.
De hofstede van Philippe Tavernier, die burgemeester en schepen van Knokke is geweest, en een vriend was van Paul Parmentier, is verdwenen voor de aanleg van het stationsplein. In hotel Communal op de Loskaai (huidige Gemeenteplein) kwam de gemeenteraad samen. Theophiel D’Hoore was burgemeester van 1896 tot 1912. De dorpshotels zouden later verdrongen worden door de hotels op de zeedijk en in het Zoute.
De Kalfmolen was in 1928 aan herstelling toe en werd gerestaureerd door de gemeente.
De eerste molen van Moeder Siska (Francisca Fincent, overleden in 1918) kwam ter sprake in de lezing. Moeder Siska was een pionierster van het toerisme op de Oosthoek. Zij zorgde voor wafels en boterhammen met hesp voor de eerste toeristen die konden plaatsnemen op een terras in de Oosthoek. Op het Oosthoekplein was er ook café Vierwege (1902), dat vorig jaar gesloopt werd.
Schilders trokken naar het oude Zoute voor het schilderachtige uitzicht. De daken van de kleine huisjes op het einde van de 19de eeuw waren bedekt met stro.
Tijdens de lezing werden ook oude foto’s getoond van hotelpersoneel, o.a. van het Grand Hotel. Engelsen kwamen naar Knokke niet alleen om golf maar ook om cricket te spelen.
Het nieuwe stadhuis, het Verweeplein en sportclubs
Destijds waren er ook veel stoeten in Knokke, zoals bij de inhuldiging van een burgemeester. Ook voor de inhuldiging van het nieuwe stadhuis op 15 juni 1913 was er een stoet.
De gouverneur van West-Vlaanderen was aanwezig en voor deze gelegenheid werd er ook een banket georganiseerd. Een praalwagen voor een andere stoet werd ontworpen door de bekende architect Huib Hoste. Op de foto van deze praalwagen stond ook dr. De Beir.
Er was ook de inhuldiging van hotel De Noordzee, die later afgebroken is. In 1908 speelde een militaire muziekkapel op het Verweeplein. Het brandweerkorps van Knokke had in die tijd nog geen kazerne. Al het materiaal stond in de garage van het stadhuis.
Een volgend deel van de lezing ging over de vroegere sportclubs van Knokke, geïllustreerd met verschillende foto’s. Naast het voetbal was er ook een rollerhockeyclub (1935-1982) die nu verdwenen is. Aangezien deze club de enige in de streek was, moesten de leden telkens verre verplaatsingen doen naar o.a. Antwerpen en Brussel om te gaan spelen. Ook de Sint-Sebastiaansschuttersgilde was een belangrijke vereniging.
Bekende figuren en families
Het laatste deel van de lezing ging over bijzondere families en bekende Knokse figuren. Zo was er de familie Monteville, een van de eersten die zich vestigden in het Zoute (in de 18de eeuw). De al eerder vermelde Moeder Siska was 3 maal gehuwd en had 16 kinderen. De familie Rombout was uit Wachtebeke afkomstig. Felix Rombout kwam omstreeks 1880 naar Knokke om er beëdigd jachtwachter te worden van de Zoutepolder. Drie generaties van deze familie zouden in dienst blijven van de familie Lippens en nadien hebben ze gewerkt voor de familie Nellens van het casino. Nog andere bekende figuren passeerden de revue, waaronder coiffeur Pier De Jude, waarvan Danny Lannoy nog oud briefpapier heeft teruggevonden.
Na de lezing volgde een dankwoord van voorzitter Eric Huys aan Danny Lannoy voor deze steengoede lezing die een beeld van Knokke had geschetst waaruit bleek dat Knokke vroeger heel anders was dan nu. De voormiddag werd dan zoals gewoonlijk afgesloten met een drankje aangeboden door Museum Sincfala.
Verslag: Marc De Meester
Foto's: Etienne Decaluwé
Praktische informatie
Lezingen zijn gratis voor leden van Geschied- en Heemkundige Kring Sint-Guthago.
Niet-leden betalen 3,50 euro, bezoek aan het museum inbegrepen.
Na de lezing bieden we je een drankje aan.
Plaats
Sincfala, Museum van de Zwinstreek
Pannenstraat 140, 8300 Knokke-Heist.
Tel. 050 530 730 Dit E-mail adres wordt beschermd tegen spambots. U moet JavaScript geactiveerd hebben om het te kunnen zien.
Parkeergelegenheid
Op de speelplaats van de gemeentelijke basisschool Het Anker, bereikbaar via de Felix Timmermansstraat nummer 37 (klik op de foto voor Google streetview)