Lezing op zondag 25 november 2018 - 10 -12 uur door Danny Lannoy

Het schilderachtig dorp met zijn kerkje en molens, zijn gehuchten van het ‘Oud Zoute’, ’t Kalf’, het ‘Maeger Schorre’ en de omliggende polders en duinen waren het decor van vele artiesten.

Verscheidene schilders als de Oostenrijker Karl Mediz, en de grote Duitse impressionist Paul Baum vonden we in Knokke. Ook Camille Pissarro en minder bekende verbleven er een langere periode en lieten ons heel wat mooi werk na, die we vonden in Duitse musea, na heel wat speurwerk in artistieke middens en op internet.

We zien een verband tussen de kunstenaars…de één bracht de andere naar Knokke, waar het ‘impressionisme zo op straat te rapen lag’; men sprak zelfs over het hoofdkwartier van de impressionisten’.

Na de tentoonstellingen in Scharpoord in 2007 en 2012 is nog heel wat belangrijke informatie opgedoken over ‘Knocke & Kunst’.

Verslag

Op zondagmorgen 25 november 2018 mocht bestuurslid Eric Huys 60 aanwezigen verwelkomen voor de lezing "Buitenlandse kunstschilders te Knokke" en de spreker, Danny Lannoy, voorstellen waarbij hij verwees naar de inleidingen bij de vorige lezingen die Danny Lannoy voor onze kring heeft gehouden. Van de hand van de spreker is ook een recent artikel over Emile Verhaeren verschenen in “Cnocke Is Hier”.

Danny Lannoy startte zijn lezing met het feit dat Knokke door de kunstschilders ontdekt werd in de 19de eeuw, o.a. door Louis Artan (1837-1890). Jan Verhas (1834-1896) schilderde de eerste bebouwing op de zeedijk en Félicien Rops (1833-1898) was een schilder van de zee.

Er is weinig literatuur over buitenlandse schilders. Eén zaak is zeker: zij kenden elkaar en hadden één iets gemeen: het dorp Knokke. Knokke was toen een schilderachtig dorp. Dit was ook het geval met het “Oud Zoute”, met zijn huisjes in de vlakte.

Theo van Rysselberghe (1862- 1926) verbleef in Knokke met een groep schilders in de “Boudewijn” of in de “Cygne”. Later huurde hij “Villa Duivekot”, waar o.a. Emile Verhaeren op bezoek kwam. Op een tekening van Erich Wessel was de “Boudewijn” te zien in zijn eerste gedaante en de twee molens van Knokke (Van Damme en Lievens). Erich Wessel maakte ook de affiche voor de inhuldiging van het stadhuis van Knokke.

De eerste buitenlandse schilder waarover de spreker het had was Charles Brockman, een schilder en etser uit Londen. Over Brockman is weinig terug te vinden. Hij heeft rond 1880 in Brugge verbleven en ook in Knokke. Tijdens de lezing werd een tekening van hem van een marktje getoond. In 1904 stelde hij tentoon in de Royal Academy in Londen.

Een tweede schilder was Hermann Schlittgen (1859-1930) die in een dagboek schreef over Knokke en Heist. Hij publiceerde in het magazine “Fliegende Blätter”.

Max Stremel (1859-1928) en Paul Baum (1859-1932) waren ingeschreven in het bevolkingsregister van Knokke. Zij waren toen 31 jaar oud en betrokken een klein huisje in de Smedenstraat. Enkele beelden uit het schetsboek van Paul Baum werden getoond: o.a. het dorp, figuren, het “Oud Zoute” en de molen van Siska. In 1891-1892 nam Baum deel aan een tentoonstelling in Weimar. In 1895 vestigde hij zich in Sint Anna ter Muiden waar hij o.a. weiden met knotwilgen schilderde. Hij legde zich toe op de stijl van het pointillisme. Paul Baum schilderde ook de hoeve van Tavernier in Knokke, die zich toen bevond op de plaats waar de huidige brandweerkazerne staat.

In 1909 kreeg hij een kleine erfenis en samen met de verkoop van zijn doeken kon hij hiermee een woning kopen in Sint Anna ter Muiden, waar hij een aantal schilders op bezoek kreeg. Eén van hen was  Lovis Corinth, op wiens schilderij Baum afgebeeld staat. Tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleef Baum ook in Sint Anna ter Muiden en hij stelde zijn huis ter beschikking voor Belgische vluchtelingen. In 1916 keerde hij terug naar Duitsland waar hij professor werd in Dresden en Kassel. Later trok hij naar San Gimignano in Toscane (Italië), waar hij in 1932 overleed aan een longontsteking. Zijn overlijden gaf aanleiding tot een groot artikel in een Duitse krant. Danny Lannoy is naar San Gimignano geweest en heeft daar foto’s genomen van een plakkaat dat aan Paul Baum herinnert. Zijn graf bestaat niet meer.

Een andere buitenlandse schilder was de Fransman Camille Pisarro (1830-1903). In 1894 werd de Franse president Marie-François Sadi Carnot vermoord door een Italiaanse anarchist. Sommige schilders waaronder Pisarro werden ervan beschuldigd aanhangers van het anarchisme te zijn en hij vluchtte weg uit Frankrijk. Hij trok naar Knokke en verbleef in Hotel de Bruges dat recht tegenover de kerk was gelegen. Pisarro schilderde 13 werkjes in Knokke. In 1894 bezocht hij hier Max Stremel en Paul Baum. In dat jaar vond ook het proces Dreyfus plaats in Frankrijk. De schilderijen die Pisarro in Knokke schilderde zijn nu over gans de wereld verspreid. Danny Lannoy toonde een aantal van die werken, o.a.: Knokke-dorp met de molen van Lievens in de verte, het kruispunt van de Jan Devischstraat met de Graaf Jansdijk (de plaats waar de kliniek tot voor kort was) met het huisje van een agent van de Red Star Line, de plaats waar zich nu de Piers De Raveschootlaan bevindt met “Villa Duivekot” op de achtergrond, een duinenlandschap, een landschap ter hoogte van de De Judestraat naar de Magere Schorre toe, de molen van Lievens en de molen van Van Damme met de kapel Ten Bunderen in de huidige Van Rysselberghestraat. Dit laatste werk bevindt zich nu in Tel Aviv. Camille Pisarro heeft drie maanden in Knokke verbleven.

De Oostenrijker Karl Mediz (1868-1945) maakte mooie potloodtekeningen van de kerktoren van Knokke en van de molen van Lievens. Zijn levensverhaal was verbonden met dat van de kunstenares Emilie Pelikan (1861-1908) die levenslang miserie en kommer kende en het financieel moeilijk had. Zij moest schilderen om den brode. Dit is terug te vinden in de briefwisseling tussen Mediz en Pelikan die bewaard is gebleven. Zij ontmoetten elkaar in 1888 in de kunstenaarskolonie in Dachau. Karl Mediz maakte in Knokke etsen en potloodtekeningen: koppen, bustes, de graaf Jansdijk, huisjes in het Zoute en interieurs. Het is niet bekend waar Mediz in Knokke verbleef. In 1889 maakte hij een werk met het kerkje van Knokke.

Emilie Pelikan was ook samen met Mediz naar Knokke gekomen. Zij schreef mooie dingen over onze streek en zij schilderde de duinen in de buurt van de Magere Schorre. Een bijna identiek schilderij werd gemaakt door de Engelsman Henry die ook in Knokke verbleef en hier lid was van de Sint-Sebastiaansgilde.

Na hun huwelijk in 1891 woonden Mediz en Pelikan in Wenen. Hun dochtertje werd opgevoed door de grootouders. Nadien werd Mediz portretschilder in Dresden. In 1908 overleed Emilie Pelikan plotseling op 47 jarige leeftijd ten gevolge van een hartfalen. Op het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Karl Mediz ziek, na het overlijden van vrienden in de concentratiekampen, en hij overleed in januari 1945, nog vóór de bombardementen op Dresden.

De Duitser Fritz Westendorf (1867-1926) liet in 1897 een villa bouwen in de Lippenslaan. Hij maakte in Knokke o.a. een schilderij van een strandscène met spelende kinderen. Hij schilderde de kerk van Westkapelle (zonder torenspits) met ernaast een schuur waar nu de Hoekestraat is.

Een andere Duitse kunstenaar was Erich Wessel die in 1911 naar Knokke kwam. Een aantal van zijn werken bevinden zich in Museum Sincfala. Hij maakte in 1913 ook de affiche voor de inhuldiging van het stadhuis van Knokke. Erich Wessel is op oudere leeftijd in 1960 nog eens terug in Knokke geweest.

Er waren nog andere buitenlandse kunstschilders die in Knokke geweest zijn. Olaf Jensberg (1855-1935) was van Noorse komaf en lid van de Dusseldorfer Malerschule. Er zijn enkele Knokse werkjes van hem geïdentificeerd, o.a. van de Magere Schorre. Hij heeft ook het vissersleven geschilderd in Katwijk aan Zee. Einhard From was ook een Noorse schilder die in 1896 actief was in Vlaanderen, o.a. in Heist. Hij was een marineschilder en maakte een werk met Heistse schuiten.

De Duitser Theo Von Brockhusen (1882-1919) schilderde de duinen van Knokke met het Kursaal op de achtergrond. Later verbleef deze kunstenaar, die op 37-jarige leeftijd is overleden, in Nieuwpoort.

Ook de Noorse schilder Edvard Munch (1863-1944), bekend om zijn schilderij “De Schreeuw”, is in Knokke geweest.

Joseph Raphael (1869-1950) was van Joodse afkomst. Zijn vader was een Poolse kleermaker die naar de Verenigde Staten was geëmigreerd. Joseph Raphael kreeg zijn opleiding in San Francisco en in Parijs en woonde nadien een tijd in Ukkel. Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog keerde hij terug naar San Francisco. In Knokke heeft hij in de jaren ’20 de vuurtoren en de molen van Siska geschilderd. Hij maakte ook tekeningen van Knokke vanop de Blinckaertduinen.

 Onlangs heeft Danny Lannoy de Amerikaanse schilder Charles Warren Eaton (1857-1937) ontdekt die eind de jaren 1890 verbleef in de schilderskolonie bij Paul Baum in Sint Anna ter Muiden. Hij schilderde de kerk van Damme en duinen met bomen in Knokke. Ook in en rondom Brugge heeft hij verschillende werken gemaakt. In 1909 stelde hij tentoon in Amerika.

De spreker eindigde zijn lezing met te zeggen dat er nog veel meer kunstschilders waren die nog te ontdekken zijn.

Hierna richtte bestuurslid Eric Huys een dankwoord aan Danny Lannoy voor deze boeiende en rijk geïllustreerde lezing die een nieuw aspect en een vernieuwend beeld schetste van de schilders en hun werken in onze streek en in het bijzonder in het schilderachtige dorp Knokke met zijn kerkje en molens, zijn gehuchten van het “Oud Zoute”, “’t Kalf”, het “Maeger Schorre” en de omliggende polders en duinen.

Na de tentoonstellingen in CC Scharpoord in 2007 en 2012 heeft Danny Lannoy na heel wat speurwerk duidelijk nog veel nieuwe belangrijke informatie gevonden over kunstenaars in Knokke. Er was een verband tussen de kunstenaars: de één bracht de andere naar Knokke, waar het “impressionisme zo op straat te rapen lag”.

Verslag: Marc De Meester
Foto’s: Etienne Decaluwé

Praktische informatie

Lezingen zijn gratis voor leden van Geschied- en Heemkundige Kring Sint-Guthago.
Niet-leden betalen 3,50 euro, bezoek aan het museum inbegrepen. Reservatie is niet mogelijk. Best om 15 minuten vroeger te komen om van een plaats verzekerd te zijn.
Na de lezing bieden we je een drankje aan.

Plaats

Sincfala, Museum van de Zwinstreek
Pannenstraat 140, 8300 Knokke-Heist.
Tel. 050 530 730  Dit E-mail adres wordt beschermd tegen spambots. U moet JavaScript geactiveerd hebben om het te kunnen zien. 

Parkeergelegenheid

Op de speelplaats van de gemeentelijke basisschool Het Anker, bereikbaar via de Felix Timmermansstraat nummer 37 (klik op de foto voor Google streetview)