Hazegrasstraat

De Hazegrasstraat werd in 1785 aangelegd en vormde een goede verbinding tussen de Oosthoek en het Hazegrasfort. De straat werd gelegd op de Sint-Paulusdijk, de in 1627 opgeworpen dijk om het Fort Sint-Pol te verbinden met het Sint-Isabellafort. In hetzelfde jaar en met hetzelfde doel werd trouwens onder het Spaans bewind de Sint-Paulusvaart gegraven. De dijkgracht van de Sint-Paulusdijk diende als vaarweg tussen de forten. Ook deze dijkgracht is nog gedeeltelijk zichtbaar, zij het dat hij in de Spaanse tijd veel breder was. Door het opwerpen van de Sint-Paulusdijk kwam een gedeelte van de Hazegrasschorre droog te liggen (tussen de Graaf Jansdijk en de Sint-Paulusdijk) en kreeg het de naam Oude Hazegraspolder. Het is duidelijk dat men de term oud pas vanaf 1784 gebruikte, namelijk na de indijking van de Nieuwe Hazegraspolder, ten noorden van de Sint-Paulusdijk. De Nieuwe Hazegraspolder werd in 1784 door Philippe François Lippens gewonnen uit het Hazegras door het aanleggen van nieuwe dijken, waaronder de Hazegrasdijk de voornaamste is. De naam Hazegras gaat terug tot de 13e eeuw. Reeds in die periode kreeg het schorrenland op de westeroever van het Zwin en van de Reigaartsvliet de naam Hazegras De Hazegraspolder werd uit de Hazegrasschorren gewonnen. In een oorkonde van 1426, met als eeuwige verpachting tot doel, werd het Hazegras als volgt omlijnd: het schorrenland buiten de Graaf Jansdijk, tussen de kerk van Knokke en de Reigaertsvliet. De betekenis is niet helemaal duidelijk: haas en gras of misschien ook wel soort gras met lange en dunne halmen.

Boter- en kaasfabriek

Bij het begin van de eeuw was er aan het Hazegras een indrukwekkende boter- en kaasfabriek. Aan de nog bestaande voorgevel van de Hoeve Lannoye is zulks nog duidelijk te merken. Rond die tijd waren er 80 melkkoeien op de collectieve hoeve van Lippens. Hiervoor werden 4 Zwitserse (?) melkers ingezet. De boter ging in pakjes, die duidelijk de oorsprong “Hazegras” vermeldden, de deur uit. Tot op het einde van de 19e eeuw is ook de schapenteelt, en dit sedert de Middeleeuwen, zeer belangrijk geweest in de zeepolders op de ziltweiden. De Boter- en Kaasfabriek Hazegras (1890) werd opgericht door Auguste-Marie Lippens. De hoeven werden van 1784 tot 1835 beheerd door de familie Lippens die er een kastelein op plaatste. Tot 1890 waren er twee pachters. Daarna boerde er contre-boer Roose voor de eigenaars en sinds 1904 worden de hoeven verpacht.

Inventaris Bouwkundig Erfgoed - Knokke-Heist

Grotendeels rechte straat van de Oosthoek tot aan de Vrede, het tracé volgend van de vroegere Sint-Paulusdijk langs de gelijknamige vaart. Aan de Vrede maakt de straat een bocht, om zo op grondgebied van Westkapelle verder te lopen tot aan de dorpskern daar.

Ca. 1282-1294 worden de Vagevierpolder met de Vagevierdijk ingedijkt, oorspronkelijk heten zij samen "Hazegraspolder", maar na de indijking is de term "Hazegras" de benaming geworden voor de schorrengebieden buiten dit bedijkte land. Eerste vermelding in 1304 als "Haseghers", latere vermeldingen als "Hazegheers" (1428) en "Hazegarze" (1487). In dit niet bedijkte gebied zijn enkele schapenterpen aanwezig, waaronder de "Grote Stelle", die door de eeuwen heen uitgroeit tot een grote hoeve langs de Hazegrasstraat (cf. nr. 120).

De eerste plannen om het Hazegras in te dijken dateren van 1545; in 1547 schenkt Karel V een octrooi om het Hazegras in te polderen, maar onenigheid tussen verschillende eigenaars belet uitvoering. In 1627, bouw van het "Nieuwe Fort ten Hazegarse" of "Sint-Paulusfort" bij het doortrekken van de Linie van Fontaine vanaf het "Sint-lsabellafort"; "Sint-Paulusfort" opgetrokken uit aarde en bestaande uit vier kleine bastions en baretten of geschuttorens, eronder kruitmagazijnen, centraal een stenen waterput, het geheel omwald en voorzien van een ophaalbrug. Daartoe in datzelfde jaar aanleg van de Sint-Paulusdijk of "Nieuwe Zeedijk" die de verbinding vormt tussen het "Sint-Paulusfort" en het "Sint-lsabellafort", daarnaast het uitgraven van de Sint-Paulusvaart, een dijkgracht langs de Sint-Paulusdijk die fungeert als vaarweg tussen beide forten.

Door aanleg van de Sint-Paulusdijk ontstaat onbedoeld de (Oude) Hazegraspolder. In 1784-1785 worden de resterende Hazegrasschorren ingedijkt door F. Lippens, waardoor de "Nieuwe Hazegraspolder" ontstaat. Francois-Philippe Lippens is mede-eigenaar van de schorren en planner; de plannen worden opgemaakt samen met dijkgraaf Lameire van de bestaande Oude Hazegraspolder. Dit laatste zal aanleiding geven tot het ontstaan van een uitgestrekt Lippensdomein gedurende de 19de eeuw, met als basis twee grote hoeven, die in gewijzigde toestand nu zijn opgenomen in het dorpsgezicht van de Hazegrasstraat (cf. nrs. 75, 85 en 122).

Gedurende de 19de eeuw worden enkele verspreide boerderijen langs de dijk gebouwd. Ca. 1870 wordt de weg op de St.-Paulusdijk gekasseid, en doorgetrokken door E. Piens, ir. van Bruggen en Wegen en A. Van Hoof, ir. van Waterstaat, tot het centrum van Retranchement (nu Retranchementstraat). In het dorpsgezicht is de kasseibedekking van de weg bewaard.
Tot in de 20ste eeuw blijft de bebouwing heel landelijk en verspreid, vb. nrs. 35, 62-64. Het westelijke uiteinde van de straat, tegen het dorp van Knokke, is bebouwd met dorpswoningen met puntgevels. Verder in de straat sluit de bebouwing aan bij Het Zoute: losstaande witgeschilderde villa's, nrs. 56-58 met rieten dak. In 1929 bouwt de Zoute-Compagnie er een *waterzuiveringsstation, het oudste van het land. Daarvoor wordt het Bernardusfort, een redoute van het St.-Paulusfort (cf. Kaart van Hazegras, door Donche, 1783), volledig genivelleerd. Naar Engels voorbeeld wordt gekozen voor een tweetrapsinstallatie: eerst gaat het influent door een systeem met actief slib en daarna wordt het water nog eens extra gezuiverd met bacteriebedden. In 1967 uitgebreid met een eentrapsinstallatie. Beschermd als monument bij ministerieel besluit van 29/10/2004.

Folder Open Monumentendag Knokke-Heist, 14.09.1997, s.p.
copyright Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - AML & VIOE - 2005 - Inventaris Bouwkundig Erfgoed deel 1, p. 30

De hoeve Lippens werd tot 1835 door de eigenaars zelf uitgebaat. In 1835 heeft hij de uitbating in twee delen gesplitst en zijn veestapel en landbouwuitrusting door twee pachters laten overnemen:
Philippe Monbaliu.
Jacques Quataert.

In 1890 werd de hoeve opnieuw rechtstreeks door de eigenaar en opvolger Philippe-August Lippens uitgebaat. De toezichter of ‘contreboer’ was de heer Roose
In 1904 werd deze collectieve hofstede overgenomen door drie landbouwers
•    Ryckaert uit Hoofdplaat
•    Van Assche uit Zuiddorpe
•    Dombrecht uit Koolkerke

De hofstede Constant van Assel liet in 1928 zijn hofstede over aan Leon Lanckriet.