Gids uit vermoedelijk 1872, met een kritische blik op de kerkgebouwen van de streek

(Het kerkje van Knokke werd in 1852 verbouwd).
(Het oude kerkje van Heist werd gesloopt in 1875).

letterlijk vertaald uit het Frans G. Debusschere

SAINTE ANNE TER MUIDE

Deze stad, die in de 13e eeuw nogal belangrijk was en deel uitmaakte van de Hanze van Londen, is slechts te hede dage nog een dorp. De kerk is oud maar van binnen volledig gemoderniseerd.

WESTCAPELLE

De kerk van dit dorp, toegewijd aan de H. Niklaas, is in spitsbogenstijl. Zij is gebouwd in grote verhoudingen en bekroond met een zeer grote toren, vierkantig aan de basis maar achthoekig aan de top. Ze is bedekt door een plat dak. De torenspits die er vroeger opstond is opgebrand door bliksem in 1664. Het koor, dat bestaat uit een absit met drie muren, en twee bovengalerijen, de noordkapel en het dwarsschip zijn enkel nog overeind.
Het dakgebinte in eik, is onbedekt gebleven tot in 1780; rond deze tijd is het verborgen gebleven door een plafond, dat spijtig het uitzicht van de kerk aantast (het ontgaat mij wanneer deze kerk bevloerd werd, maar het spijt me te moeten zeggen, dat een oud-altaartafel zich bevindt aan de deur op de grond van de estaminet “In de Roozendaele"; de ingebeitelde kruisen zijn voortdurend betreed door de voeten; de Engelse Protestanten vereren hun altaarstenen en werken ze in, in de muren van hun kerken, zo vertonend hun grotere eerbied voor het Kruis dan de leden van de Belgische Kerkfabrieken).
Het zuid-zijaltaar is versierd met een schilderij in de stijl van “Maes”, voorstellend Kristus verschijnend aan Zijn Moeder Na de Verrijzenis, achter Kristus bevindt zich de H. Nikolaas met drie leerlingen. Boven het noord-zijaltaar bevindt zich een kopij van de H. Maagd van Rubens, door Jean Antoine Gaeremyn.

KNOCKE

De kerk, toegewijd aan de H. Margareta en de H. Donatius, is een slechte konstruktie in “bastaard”-spitsbogenstijl; gebouwd sedert enkele jaren door Pierre Buyck. Van de vorige kerk blijft enkel de toren over, die geplaatst was vooraan het schip; deze toren dagtekent uit het begin van de 14e eeuw, is vierkantig aan de basis en achthoekig aan de top, bestaat uit drie verdiepingen, is gebouwd in rode bouwstenen en bedekt met een pyramidaal-achtvlakkig dak (hoogte 20m26cm, lengte en breedte overmeten 8m84cm). De bovenste verdieping is op ieder vlak doorstoken met twee gebroken bogen, omkranst door een grotere boog met een brede opening aan de buitenkant. De west-deur is gemoderniseerd, het venster dichtgemaakt evenals de grote boog, die eertijds verbonden was met de kerk. In de noordmuur ziet men een dichtgemetste spitsboog waardoor wellicht destijds de toegang was tot de doopkapel. De kommuniebank, gesculpteerd in eik, is uit de 18e eeuw. De kerk bezit drie mooie schilderijen van de hand van Erasme Quellin de Jonge uit 1666, voorstellende de Goede Herder, de H. Ambrosius en de H. Augustijn.
Toen ik Knocke bezocht heb, stonden de schilderijen achteloos op het oksaal van het orgel; de slecht gebouwde muren, zijn te vochtig om deze op te hangen. In de sakristie is een vaandel van een broederschap te zien, dat voorstelt Kristus aan het Kruis tussen de H. Maagd en de H. Jan, en de H. Margareta, die met Haar voeten de draak verplettert, en met dit opschrift: “S. Catharina gheseit Cnocke anno 1687”.

HEYST

Van de kerk, toegewijd aan de H. Antonius, blijft slechts het schip en de toren over. Het schip is in 1629 volledig gemoderniseerd. De toren (hoogte 25m10cm, lengte en breedte buitenmaten 11m22cm; aan de basis 1m36cm en aan de top 90cm) gebouwd in rode stenen, is rechthoekig aan de basis en achthoekig bovenaan; de toren dagtekent uit de Overgangstijd. De bovenste verdieping, afgemaakt met een gewone kroonlijst, die rust op een reeks spitsbogen, is bedekt met een pyramidaal achtvlakkig dak. Ieder vlak is doorstoken met twee gebroken bogen waarvan deze terugvallen op een cilindervormig zuiltje in arduin, met basis en bovenste vierkantig. De ruimte die het buitengewelf van de gebroken bogen scheidt van de hoofdboog, die dient als omlijsting, is doorstoken met een rond venster, de binnenkant van de hoofdboog bestaat uit een eenvoudige boog, maar aan de buitenzijde uit een driepasboog; de noordermuur, zuider, ooster en westmuren van het achthoekig deel, zijn aan de basis versierd.

...une victoire éclatante sur la flotte Française le 24 Juin 1340, et ici eurent lieu les conférences entre Jacques van Artevelde et ce monarque. En 1403 elle fut prise par les Anglais. A la fin du XVme siècle la mer se retira graduellement, le port devint de plus en plus ensablé et finit par disparaître. Ce n’est aujourd’hui qu’une toute petite ville qui n’offre d'intéressant que son Beffroi qui date du XIVme siècle.

Sainte Anne Ter Muide

Cette ville qui au XIIIme siècle était assez importante et faisait partie de la Hanse de Londres n’est plus qu’un village aujourd’hui. L’église est ancienne mais entièrement modernisée à l'intérieur.

Westcapelle

L’église de ce village, dédiée à S. Nicolas, est en style ogival. Elle est construite sur de vastes proportions et ornée d’une très grande tour en brique, carrée à sa base mais octogone à son sommet. Elle se termine en plate-forme, la flèche qui la surmontait autrefois, ayant été incendiée par le feu du ciel en 1664. Le choeur qui consiste en une apside à trois pans précédée de deux travées, la chapelle nord, et le transept sont seuls debout aujourd’hui. La charpente, en bois de chêne, était restée découverte jusqu’en 1780; elle a été cachée à cette époque par un plafond qui altère malheureusement l’aspect de l’église (1). L’autel latéral au côté sud est orné d’un tableau peint dans le genre de Maes, représentant le Christ apparaissant à Sa Mère après la Résurrection; derrière le Christ se trouve S. Nicolas accompagné des trois étudiants. Au dessus de l’autel latéral au côté nord se trouve une copie de l’Assomption de la S. Vierge, de Rubens, par Jean Antoine Gaeremyn.

Knocke

L’église, dédiée à Sainte Marguerite et Saint Donatien, est une mauvaise construction en style ogival bâtard, bâtie il y a quelques années par Pierre Buyck. De l’ancienne église il ne reste que la tour, placée en tête de la nef; elle date du commencement du XIVme siecle, est carrée à la base et octogone au sommet, consiste en trois étages, est construite en briques rouges, et recouverte d’une toiture pyramidale à huit pans (2). L’étage supérieur est percé sur chaque face d’une lancette géminée encadrée dans un arc majeur et ayant une large embrasure à l’extérieur. La porte occidentale a été modernisée, la fenêtre bouchée ainsi que le grand arc qui communiquait autrefois avec l’église. Dans le mur nord on voit un arc ogival bouché par lequel on entrait probablement autrefois au baptistère. Le banc de communion, sculpté en bois de chêne, est du XVIIIme siècle. L’église possède trois beaux tableaux peints par Érasrne Quellin le jeune en 1666, représentant le Bon Pasteur, S. Ambroise et S. Augustin. Lorsque j’ai visité Knocke ces tableaux gisaient sur la galerie des orgues; les murs, mal construits, étant trop humides pour les y pendre. Dans la sacristie on voit un étendard d’une confrérie représentant le Christ en croix entre la S. Vierge et S. Jean, et S. Marguerite foulant le dragon à ses pieds, avec cette légende: S. Catharina gheseit Cnocke anno 1687.

Heyst

De l’église, dédiée à S. Antoine, il n’existe plus que la nef et la tour. La nef a été entièrement modernisée en 1629. La tour (3), construite en brique rouge, est rectangulaire à la base, et octogone en haut; elle date de la transition. L’étage supérieur, terminé par une corniche simple appuyée sur une arcature ogivale, est recouvert d’une toiture pyramidale à huit pans. Chaque face est percée d’une lancette géminée dont les arceaux retombent sur une colonnette cylindrique en pierre bleue, avec base et chapiteau carré. L’espace qui sépare l’extrados des lancettes de l’arc majeur, qui leur sert d’encadrement, est percé d’un oeil de boeuf; cet arc majeur à l’intérieur consiste en un cintre simple, mais à l’extérieur d’un arc trilobé arrondi renfermé par une ogive. Les murs nord, sud, est et ouest de la partie octogone sont ornés à la base....

Voetnoten (bij Franstalige tekst)

(1) J'ignore quand on a repavé cette église, rnais je regrette de dire qu’une ancienne table d'autel se trouvc à la porte de l'estaminet.......
(2) In de Roozendaele, les croix dont elle est incisée sont continuellement foulées aux pieds; les protestants Anglais relèvent les pierres d’autel et les enchassent dans les murs de leurs églises, montrant ainsi plus de respect pour la Croix que les fabriciens Belges.
Hauteur, 20 m. 26 c. Longueur et largeur, hors oeuvre, 8 m. 84 c.
(3) Hauteur, 25 m. 10 c. Longueur et largeur, hors oeuvre, 11 m. 22 c. Épaisseur des murs; à la base, 1 m. 36 c. au sommet, 90 c.

(letterlijk vertaald uit het Frans G. Debusschere)