Het indijken van de Hazegrasschorre te Knokke 1784   

Danny Lannoy

In 1784 werd door de indijking van de Hazegrasschorre het grondgebied van Knokke aanzienlijk uitgebreid.

Landmeter-expert Philippe François Lippens, afkomstig uit Moerbeke, werd aangesteld door de Oostenrijkse Keizer Jozef II om de schorre in te dijken. De vorst hechtte veel belang aan de waterafvoer naar het Zwin. De Hazegrassluis diende ook beschermd te worden tegen de Nederlanders. Wachtposten werden uitgezet door het ‘Brugse Vrije’. Enkele schermutselingen daargelaten kon bij de ‘Vrede van Fontainebleau’ (8 november 1785) de grens hertekend worden. Ph-Fr. Lippens had ondertussen reeds de streek menigmaal bezocht. Samen met zijn neven Pieter Debrock, handelaar uit Gent en Bruno D’hert, advocaat, stichtte hij in februari 1784 een vennootschap om gronden te verwerven in het Hazegras.

Door het aanleggen van de bijna 5 km lange aarden dijk werd 721 gemeten zaailand gewonnen op de zee (319 ha). Zoals de dijkgraaf in zijn dagboek schreef en volgens de bewaarde documenten, werd 300 man ingezet en in 142 werkdagen werd de Nieuw Hazegraspolder ingedijkt. Met kruiwagens werd aarde aangevoerd om de ‘dijkzate’ of bodem aan te leggen. Op 13 juli waren de grote kreken afgedamd waar nadien de dijk werd opgeworpen tot zijn vastgestelde hoogte. De werken waren op 10 oktober 1784 voltooid.

Een heel interessant document is het handboek opgesteld door de landmeter voor het aanleggen van de dijk. We geven hier enkele uittreksels van dit bewust archiefstuk.

Biblio

• D. Lannoy, F. Devinck, Knokke, Nostalgie in woord en beeld, De Distel, 2010.
• Ph. Muylle, D. Lannoy, F. Theerens, Compagnie Het Zoute, 100 jaar in Knokke, Lannoo, 2008.

Register ofte hand boeck

Regarderende de bedijkinge van het Schorre Haezegars, gelegen binnen de prochie Knocke, vrije van Brugge territoir van sijne Keyzerlijke Majesteyt onderhouden bij D & over ende uyt den naeme van D’Heer P. F. Lippens Directeur, Entrepreneur, en Eijgenaer desselfs, Bedijkt ten somersaysoene 1784.

Conditien waarop den Dijckgraef Philippe Frans Lippens heeft aenbesteed aen Jacobus Dirik Spaerde met sijn: ploeg van 13 - mannen het maeken van Eenhondert & dertige roeden lengde zeedijk op het schorre het Haezegars, die van gelijken vanden selven Lippens bekend aengenomen te hebben het vol opmaeken van d(ezen) dijckx

Voornoemd gelegen, als volgd,

1. Alvoorens, dat den aennemer geheel den dijck compleet moet opmaeken op de hoogde breedde, ende doceringe, buyten, ende binnenbermen als hem vanden Besteder sal aengewesen ende g’ordonneerd worden, alsmede delven den binnenbermsloot maeken van haeg, ende achterkaeden ter hoogde van 3 voeten met een buytendoceringe van 2 voet par (= per) voet, ende binnen 1 ½ voet par voet mistgaeders den nieuwgemaekten dijck van buyten van aen het kiel tot op den buytenkant vande kruyne in goed verband vande beste zoden bezetten volghens aenwijs, ende ordres vanden besteder de zoden moeten dik zijn 4 à 5 duym.
2. (...)
3. Den aennemer moet met sijn volk daeraen beginnen met den 19 april 1784 ende daermede zoodanig avanceren dathij zijn werck naer den Eysch (eis) compleet volmaekt, ende opgeleverd heeft voor den 1 Julie 1784, ende soo vele arbeijders gebruyken als dat hij daertoe noodig heeft andersints sal den besteder de selve arbeijders ‘t sijnen kostte stellen ende van sijnen bedongen loon afkorten.
4. Den besteder, sal aenden aennemer leveren de noodige waegens en plancken om sijn werck te maeken, ende hij moet daervoor, als voor Eijgen sorge draegen.
5. (...)
6. Den besteder sal aenden aennemer leveren sperren, banderoen ende een honderd twintig bussels strood om sijne keete te maeken.
7. Alle de aerde tot maeken vanden zeedijk komende soo uyt den bermsloot als uyt de dijkputten, sal den Besteder aenden aennemer betaelen tot 22 stuyvers par schaft, te meten als het werck compleet sal gedaen zijn uyt de Dijckputten en thien stuyvers par strekkende roede voor het smacken der sponde, ende een (= smijten) ancker genever voor Joye (ancker = 49 flessen).
8. Den aannemer sal precies onder de kruyne des dijckx eerst inde zaete moeten smacken de selve sponde van 2 voeten diep, wijd eene roede, ende d’aerde smijten, naer den binnen hiel des dijckx, ende daer tegen dan schuyeren sijnen bermsloot om alsoo eenen voorversch te hebben van ten minsten vier voeten hoog, dan sal den aennemer die sponde wederom volvoeren met goede aerde, en wel kleyn kerven om dicht werck te maeken, ende soo voords den dijk compleet opvoeren met stortsels van 1 1/2 a 2 voeten dick, den buyten, ende binnentalud moet wel strekkende, ende schoon egael recht onder de lijn gemaekt worden.
9. Den besteder sal aenden aennemer de betaelinge doen soo haest sijn werck sal compleet opgemaekt ende bijden Besteder overgenomen sijn sullende aen hem aennemer alle weken ter Rekeninge van sijn werck voor kostgeld betaeld worden tot f 4. 0. courant par jederen (florijnen) man die eene weke sal gewerckt hebben, ende het resterende van sijnen bedongen loon, soo haest sijn werck compleet sal opgemaekt sijn, dezen 12 april 1784.

(getekend) Ph, Fr Lippens.

1784 … … Debet

Diend voor me(erdering) dat deploeg van Karel Barbe heeft ontvangen him ancker généver besproken bij condities hiervooren vermeld

22 april Eerst over de Lev(ering) van een tonne bier f 7

24 “ Ter Rek(ening) m gelde 13 croonen 40 19

28 “ Een tonne bier 7

1 mei Ter Rek. betaeld 24 croone 75 12

3 “ Eene tonne bier en alf 9

(....)

19 “ Voor ravagéren en bruléren eenen waegen en plancke f 3

22 “ Betaeld ter Rek. 15 fransche croonen 49

5 Juny twee tonnen slegt bier à 3 gulds par tonne 6

(....)

KAART (2 blz): Handgekleurde kaart uit 1784 van landmeter J.F. Lameire voor de indijking van het Hazegras; linksonder het dorp van Knokke, de Graaf jansdijk met de ‘Puis du Diable’ (Duivelsput), de molen (’t Kalf). Centraal Fort ‘St Paul’ (Oosthoek), rechts de contouren van het Fort ‘Isabella’. Het gaat hier over een kopie van een plan uit 1755 nagezien door de landmeter in opdracht van de Keizer, 28 februari 1784. Archief Cie. Het Zoute.