Fruitteelt in onze streek is niet nieuw. Uit opzoekingen van Maurits Coornaert blijkt dat in Westkapelle in de 15e en 16e eeuw fruitboomgaarden bestonden. Er wordt specifiek verwezen naar "keerseboogaerten". De (appel en peren)boomgaard in de Kalfstraat (na WO II) zit nog veel streekgenoten fris in het geheugen. Hier en daar staan een paar fruitbomen in tuinen, maar kersenteelten zijn in 2004 in Vlaanderen toch wel uitzonderlijk te noemen.
Op een stikhete 8 juni avond neemt Katleen Van Steen na de dagtaak in de boomgaard, tussen het bereiden van het avondeten en de zorg voor Laura, Sarah en Aaron door, de tijd voor een babbel over haar passie: de kersenteelt. Aan de keukentafel laat ik me boeien door een gedreven vakvrouw met feeling.
Van paardenstal tot paardenpension
Echtgenoot Bart is de derde generatie van het geslacht Lanckriet die het landbouwbedrijf op de hoeve "Hazegras" runt. Grootvader Lanckriet had een gemengd akkerbouw bedrijf. Het witblauw rundvee graasde op de weiden van de in 1784 door Philippe Francois Lippens gewonnen Hazegraspolder. In de tijd van de nog "echte" paardenkracht was hij ook een succesvol hengstenboer. De talrijke medailles (van 1917 tot 1939) in de familiekeuken verwijzen hiernaar. In het begin van de vorige eeuw werden op de boerderij hoogstamappelbomen aangeplant met de bedoeling cider te brouwen. Van deze dubbele rij bomen staan er nog vier overeind.
Vader Robert had vanaf de jaren '50 te maken met de grote (r)evolutie door de vervanging van het boerenpaard door de pk's van de tractor. Toen zoon Bart de zaak overnam in de jaren '90 werd de nog resterende runderenstal verkocht. Ondertussen werden de nog bestaande paardenstallen heringericht als pension voor een twintigtal wandelpaarden. Vanaf de hoeve "Hazegras" kan de paardenliefhebber genieten van tochten langs landbouwwegen en dijken door de Zwinstreek.
Gezond boerenverstand en passie
In een steeds vlugger evoluerende landbouwwereld zochten Bart en Katleen naar een uniek project voor de Zwinstreek waaruit beiden voldoening en arbeidsvreugde konden putten. Bart kende van huis uit het gemechaniseerde akkerbouwbedrijf. Katleen is geboren en getogen in een sterk op handenarbeid aangewezen tuinbouwbedrijf rond Dendermonde.
Op reis in Frankrijk in 1992 krijgt Katleen (van opleiding tuinbouwingenieur) een boek in handen in verband met kerstenteelt. Het boeit haar erg en het wordt haar passie. Ze overtuigt Bart en samen volgen ze cursussen, gaan ze kijken naar het buitenland, zoeken ze degelijke begeleiding,.,. Das Altesland, in het noorden van Duitsland (ten zuiden van Hamburg) en de streek rond de Mont Ventoux in Frankrijk zijn kersenregio's waar ze knowhow konden opdoen. De kersenteelt ontwikkelt zich op dat moment van hoog- naar laagstammig. De tegengestelde visies van experten over hoe het al dan niet moet, maken het voor hen alleen maar boeiender!
Vele groenten- en fruitsoorten zijn tegenwoordig het hele jaar door in de winkels te krijgen. De kersenteelt is echter nog altijd zeer seizoengebonden. Je verwacht ze enkel van eind juni tot eind augustus in de winkelrekken. Je kijkt er als consument in die heel korte periode echt naar uit. Was het dit wat Katleen erg aantrok?
Kersenteelt
De zware kleigrond in de jonge Hazegraspolder is als grondsoort voor de laagstammige bomen zeer geschikt. Onder de 60 à 70 cm dikke aangeslibde kleilaag zit zandgrond. Dit maakt dat regenwater gemakkelijk wordt opgenomen, maar dat de afvoer van overtollig water ook gemakkelijk kan gebeuren. Althans in principe: er zijn strekkingen die de grondwatertafel in de winter hoog willen houden en daarom de afvoer van overtollig water naar zee beperken. Wat nefaste gevolgen heeft voor de wortels van de fruitbomen. Die verstikken en sterven af wat een ramp is voor de fruitteelt!
De risicovolle teelt begint bij de snoei in het begin van maart en eindigt met de bladval in november. Ondertussen wacht de teler een grote en voortdurende uitdaging: niet vatbare natuurelementen kunnen zowel bondgenoot als spelbreker zijn! -5°nachtvorst in de bloei (zoals op 22 april 2003) betekent niet te herstellen schade. Een hagelbui of langdurige regenval,. , doen rijpende kersen barsten of rotten. Een storm slaan de kersen van de bomen.
Katleen en Bart staan dus met beide voeten in de Vlaamse polderaarde en volgen Meteo Koksijde op de voet.
Voor de bestuiving zorgen bijen. Omdat er bij kersenteelt praktisch geen windbestuiving helpt, werden in de boomgaard 15 bijenkorven geplaatst. Bij temperaturen van 15° vliegen de bijen uit en doen het noodzakelijke, maar "natuurlijke" werk in de boomgaard.
Op de hoeve "Hazegras" zijn 25 verschillende donkere zwart/zoete variëteiten op ongeveer 2400 bomen geënt. Alleen al de keuze van die variëteiten vereist degelijke vakkennis! Wist je dat er naast de zoete kersen ook zure en bastaardkersen bestaan? De opbrengst per boom is zeer wisselend (tussen 3 en 12 kg!). De kersen mogen niet allemaal op hetzelfde tijdstip aangeboden worden. Anderzijds moet men ook rekening houden met de plukkers!
De hele teelt op 1 week tijd plukken is onmogelijk, want kersen hebben die tijdsspanne nodig om te rijpen! De grootste zorg voor de teler is het op tijd oogsten van de teelt. Kersen rijpen immers na de pluk niet na zoals b.v aardbeien.
Andere grote zorg voor de teler: rijpe kersen die door spreeuwen worden aangevallen. Merels, eksters, kraaien en kauwen doen het ietsje netter.
Toch zorgen al deze beschermde vogelsoorten voor een ravage in de boomgaard. Uit alles wat Katleen vertelt spreekt echt liefde voor de natuur, maar zij betreurt dat deze overigens mooie vogels zich als (over?)beschermde vuile dieven gedragen. Vandaar dat begin juni men volop de boomgaard onder netten aan het zetten is. Voorkomen is beter dan genezen!
De deuren van de schuur blijven 's nachts openstaan om de zwaluwen toe te laten naar een 20-tal nesten terug te keren. Eksters die niet bang zijn van fazantenkuikens zouden zeker niet bang zijn om een zwaluwkuiken. Het spijt Katleen erg dat landbouwers door de publieke opinie en media vaak als dé grote milieuboosdoeners worden aangewezen. De laatste 10 jaar is het gebruik van pesticiden fel aangepast. Jonge landbouwers willen op een bewuste natuurvriendelijke wijze hun teelten beschermen tegen ziektes. Zij zijn zich evengoed als elke andere consument bewust van een noodzakelijk evenwichtig natuurbehoud.
De kersenbomen moeten gezond gehouden worden. Dit is de enige preventieve manier om de voornaamste ziekte tegen te houden. Pseudomonas is een bacterie die via worden van bladval binnenkomt en de sapstroom blokkeert. De boom krijgt als het ware kanker en sterft. Daarnaast is monilia, een schimmel, een grote boosdoener die optreedt in volle bloei. Hierdoor sterven bloesems en twijgjes af.
De pluk is een heel zware (weinig romantische) karwei. Dagelijks zijn een 20-tal zorgvuldig door Katleen geselecteerde jobstudenten voor een vijftal uur 's morgens aan de slag. Als de zon opkomt en nog niet hoog staat is gaan ze met de mand aan de arm op stap in de boomgaard. Het subtiele kleurverschil tussen een onrijpe en rijpe kers is op dat moment beter te zien. Kersen plukken en sorteren vergt dus enige kennis die Katleen de plukkers bijbrengt.
Enkel de rijpe kersen worden boom per boom uitgezocht. In het begin van het seizoen wordt ongeveer 4 kg per uur geplukt. Als alles rijp is aan het einde van het seizoen haalt de plukker 10 à 12 kg per uur! Is er slecht weer op komst dan worden van hen bijkomende prestaties gevraagd. Zo nu en dan een dagje helpen zit er echt niet in! Het echtpaar Lanckriet houdt het jeugdige helpende volk de hele plukperiode gemotiveerd. Aan geduld en emotionele intelligentie ontbreekt het hen zeker niet!
Hoeveproducten
Na de pluk worden de kersen op een sorteerband gelegd. Manueel worden niet rijpe en gebarsten kersen van de band gehaald. Het is een kwaliteitseis van Katleen dat enkel volrijpe zoete, sappige kersen worden verkocht in "De Zoete Polder". Hun kwaliteitsproduct is enkel bij hen te verkrijgen! Mond aan mondreclame zorgt voor de nodige promotie. Gebarsten of niet volrijpe kersen worden gebruikt voor de kersenconfituur. Andere nevenproducten zijn het kersenbier, het kersensap.. De bijen zorgen niet alleen voor de kruisbestuiving in de boomgaard. Ze zorgen ook voor heel lekkere honing. Dat is door ondergetekende proefondervindelijk getest!
Terwijl ik met Katleen praat komt iemand vragen of er al nieuwe aardappelen te koop zijn. Zo verneem ik dat die binnenkort ook te koop zullen zijn. Op de boerderij worden ook nog vlas, wintertarwe, suikerbieten en graszaad geteeld. Vakkennis en werkkracht ontbreken zeker niet! Maar daarnaast moet het jonge landbouwersgezin ook voortdurend naar het administratieve bord kijken. Als alles thuis stil wordt houdt Katleen zich bezig met de personeels- en boekhoudkundige beslommeringen. Soms tot ze bijna boven tafel in slaap valt! Droomt ze dan van kersen? Of van haar sinds kort nieuwe passie: het kweken van vlezige pruimen? (RP)