Stormvloeden schuren in de 12de eeuw het Zwin uit tot aan Letterswerve, ontstaan in de 11de eeuw. De stad Brugge legt tegen het oprukkende water dwars op het Zwin een dijk aan. Een sluis regelt het waterdebiet en het scheepsverkeer over de Reie. Het schippersdorp Ten Damme ontpopt zich tot dé voorhaven van het graafschap Vlaanderen en krijgt al vóór 1180 stadrechten. Ook Gent ondervindt de voordelen van het Zwin en laat rond 1260 de Lieve aanleggen.

De havenstad floreert tot laat in de 14de eeuw. Daarna belegert en bezet de vijand Damme om de toevoer naar Brugge af te snijden. De havenstad komt de vernielingen niet meer te boven. Het Zwin verzandt en Sluis neemt de functie van grote zeehaven over. In de 15de eeuw volgt de definitieve exodus van koop- en ambachtslui. Omstreeks 1550 is het Zwin volledig in onbruik. Brugge doet een laatste poging met het graven van twee kanalen die uitmonden in Sluis. Damme krijgt geen rechtstreekse toegang.

Damme bezit de stapel van pek en teer (Noorwegen en Duitsland), houtas om loog te maken voor de was (Zweden, Denemarken en Duitsland), tonharing, Friese paarden, Deens vee, Bretoens zout en wijn. De havenstad heeft de grootste wijnmarkt van Vlaanderen. Steden, abdijen en heren uit Vlaanderen, Brabant, Henegouwen komen er naartoe. De wijn arriveert in vaten van 900 en 1.500 liter uit de gebieden Poitou en Gascogne met als havens La Rochelle, St-Jean d'Angely en Saintes. Naast hoofdzakelijk Franse wordt er ook Rijnse en Spaanse wijn gemeten en heruitgevoerd.

Gedurende het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) wordt Damme uitgebouwd tot een garnizoenstad met de aanleg van een nieuwe fortificatie naar Italiaans model, die de stadswallen uit de 13de eeuw vervangen. In het begin van de 19de eeuw wil Napoleon Brugge met de Schelde in Breskens verbinden. Hij laat in 1813 Spaanse krijgsgevangen de Damse Vaart delven. Alleen het deel Brugge-Sluis wordt gerealiseerd. Nu is Damme een toeristische stad, waar gastronomie en literatuur hoogtij vieren.

Kaart linksboven: Dama, 1705(?) - Vincenzo Coronelli (1650-1718) - Ingekleurde gravure op papier, 26 X 18 cm
Kaart linksonder: Dammum munitissimum Flandriae oppidum, vulgo Damme, 17de eeuw - Joannes Heijmansz Koeck - Gekleurd, 42 x 53 / 50 x 60 cm
Foto rechts: Toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Damme, gebouwd in 1225 (toen met een spits en hoektorentjes)

Saintonge-deksel
Privé-collectie Mechelen

In de nabijheid van de Christoffelhoeve te Damme werd bij veldprospectie een fragment van een deksel gevonden. De dekselknop bestaat uit een gemodelleerd mannenhoofd met kap. Het deksel is gemaakt uit witbakkend aardewerk van zeer hoge kwaliteit en is versierd met strepen in bruine mangaanverf, waartussen groene koperoxide is aangebracht. Het stuk, te dateren in de 13 de –vroeg 14 de eeuw, is waarschijnlijk afkomstig uit de Saintonge (Zuidwest-Frankrijk, Charente-Maritime) en werd wellicht in de schaduw van de wijnhandel naar onze streken meegebracht.

Bekers in proto-steengoed
Al vanaf de Karolingische tijd wordt vanuit het Rijnland hardgebakken aardewerk naar onze gebieden geëxporteerd. In de 13 de eeuw grijpt echter een omwenteling plaats in de technologie, de vormen en de versiering, waardoor uiteindelijk volwaardig “steengoed” bekomen wordt. Het proto-steengoed behoort tot een vroeg stadium waarbij de korrel van de verschraling in het baksel nog duidelijk te herkennen is. In Damme werden bij de opgravingen die vanaf het einde van de jaren 1960 plaatsvonden verschillende bekers in proto-steengoed aangetroffen.

Collectie Dienst Toerisme Damme