Ideeën en plannen
In de tweede helft van de 19de eeuw is Brugge vervallen tot een arme en grauwe stad: Bruges la morte. Het keerpunt wordt een voordracht in 1866 van Auguste de Maere in Gent met als titel Des Communications directes du port de Gand à la mer. Canal de Terneuzen. Canal de Heyst.

Links: Heyst. Feuille V Planchette 5, 1875 - Dépot de la Guerre à Bruxelles, schaal 1/20.000
Rechts: Militaire kaart, ca 1890 (de toekomstige haven is op de kaart getekend)

De Maere is schepen van Openbare Werken in de Arteveldestad en pleit voor een kanaalverbinding van de Belgische kust naar het binnenland. Hij beoogt voor de Belgen een afzonderlijke toegang tot de Noordzee, dus niet zoals de Westerschelde over Nederlands grondgebied. In Gent valt het voorstel in dovemansoren.

De durvers
West-Vlaanderen reageert enthousiaster: Oostende, Blankenberge en Heist zijn mogelijke zeepoorten voor een nieuwe en moderne Brugse haven. De Maere sleept Julius Sabbe mee in zijn avontuur. Ze praten met gemeenteraadsleden, volksvertegenwoordigers en zelfs de koning.

In 1891 installeert de Belgische regering de Commission Mixte de Bruges Port de Mer , die een wedstrijd uitschrijft voor het bouwen van een zeehaven in Brugge met een uitweg naar de zee langs Heist. Belangstellenden maken studies, ontwerpen plannen en beconcurreren mekaar.

Van links naar rechts
Voorpagina Étude sur les ports de mer belges – Port de Nieuw-Antwerpen près de Heyst – M.A.L. Cambrelin – Bruxelles 1876
Voorpagina Réponse au Rapport du Lt. de Vaisseau Petit sur la reconnaissance hydrographique de la rade de Heyst faites en septembre 1879 – Bruges 1880
Voorpagina Le Port de Vitesse de Heyst - J. Nyssens en-Hart et J. Zone – 1894
Voorpagina Grand Canal national de Bruxelles à Heyst reliant La Mer du Nord à l'Escaut - Baron Fl. Van Loo - Gand 1898

Drie bijlagen bij boek J. Nyssens en-Hart et J. Zone – Le Port de Vitesse de Heyst, mai 1894
Links: Carte de l'Europe
Midden: Les principeaux ports de Nord et de l'Ouest desservant l'Europe Centrale
Rechts: Plan d’ensemble du Port de des Installations maritimes de Heyst

Urbansatieplan 1901 - Het plan is nooit gerealiseerd.

De eerste haven
Uiteindelijk komt de haven in wat Zeebrugge zal gaan heten. Het is een verlaten plek waar op enkele kilometer van de zee enkel boerderijen staan. Het te graven Boudewijnkanaal vormt de verbinding tussen de stad Brugge en de zee, met respectievelijk een binnen- en een aanleghaven. De werken in Zeebrugge starten in 1896. Streekbewoners en gastarbeiders gaan er massaal aan de slag. Deze laatste groep woont in houten huisjes, het zogenaamde plankendorp. De werken lopen tot 1905.

Links: Plan uit P. Van Damme – De haven van Brugge, pagina 14/15 – Havengebied van Zeebrugge
Rechts: Plan uit P. Van Damme – De haven van Brugge, pagina 22/23 – De dokken van Brugge

Kaart links: Feuille II Bruges, 1912 - Institut Cartographique Militaire, schaal 1/100.000
Kaart rechts: Heyst (5/5), 1950 - Institut Géographique Militaire, schaal 1/20.000