In het rustig landelijke Ramskapelle ontmoet ik op vrijdag 18 juni een kersverse gemeentelijke rattenvanger. Landbouwer Patrick Proot is sinds 1 mei 2004 voor de komende vier jaar verantwoordelijk voor het opsporen en verdelgen van de muskusrat. Het grondgebied van Knokke-Heist, met uitzondering van de Hazegraspolder, is zijn “vanggebied”. Zijn voorganger Joseph Quintens is nog verantwoordelijk voor de verdelging van de bruine rat.
Openbare besturen hebben in België de verplichting om ratten te bestrijden. De Vlaamse Gemeenschap controleert de waterlopen van 1e categorie zoals de Isabella- en Zwinnevaart. Naast de gemeentelijke rattenvangers (muskusrat, bruine rat, rioolratten….) zijn ook provinciale bestrijders aan het werk voor de waterlopen van 2e en 3e categorie (o.a grachten). Om het geheel wat overzichtelijk te houden coördineren de polderbesturen de bestrijding van de ratten. Het werkgebied van Patrick behoort zo tot de regio Brugge-Noord.
Waarom wordt zoveel belang gehecht aan een goede muskusrattenbestrijding, vraag ik hem. Muskusratten zijn planteneters en kunnen schade aan de vruchten en gewassen aanbrengen. Het is vooral de schade die zij toebrengen aan de oevers van kanalen en dijken waarvoor ze berucht zijn.
Om hun nesten te bouwen delven ze op de waterlijnhoogte grote delen van de oevers uit. Ze leggen er hele gangenstelsels aan, waardoor de glooiingen en dijken worden ondermijnd. Dat levert gevaar op voor instortingen aan de oever en dijkbreuken. Het kan gebeuren dat een landbouwer met zijn tractor in een verzakking rond een gracht raakt als hij niet merkt dat de oeverzone aangetast is door muskusratten.
De gemeentelijke muskusrattenvanger controleert elke dag een deel van zijn totale gebied. Hij is vrij in het verdelen van zijn tijd en gebied en tijd, .maar hij reageert altijd onmiddellijk op een oproep van het gemeentebestuur. Dat bestuur stelt hem al het nodige materiaal voor rattenklemmen, fuik en aas ter beschikking. De ratten worden zowel met fuiken en klemmen gevangen. Maar vergif is voor hem uit den boze! Vermoedelijk zal het gebruik van fuiken binnenkort ook verboden worden: de ratten verdrinken immers in de val.
Een zomer- en winterklem verschillen van vorm en mogelijkheden. Tijdens de zomer geraakt de plantenetende muskusrat gemakkelijk overal aan zijn voedsel. In de winter kan hij wel gelokt worden met aas (wortelen, appels,….) op de klem.
Ik ben gerustgesteld als ik hoor dat een muskusrat voor de mens niet echt gevaarlijk is. Als het kan kruipen ze weg. Brengen mensen ze echt in het nauw dan gaan ze zich wel verdedigen! Een bekwame rattenvanger waarschuwen lijkt mij een betere oplossing dan zelf de klus te willen klaren!
De muskusrat werd ooit ingevoerd om zijn pels. In de jaren ’70 werd tot 100 BEF (2,5 €) betaald voor een vel. Patrick verdiende als jonge kerel toen tot 3000 BEF (75 €) per week als drinkgeld met zijn gevangen ratten. Ze werden opgehaald door “marchands” die geïnteresseerd waren in de mooie bontvacht.
Zij vroegere “rattenvangstervaring” helpt hem uiteraard bij zijn gemeentelijke taak. Patrick ziet onmiddellijk waar zich een nest bevindt.
Alhoewel er nu heel wat minder vangsten van ratten zijn (de bestrijding werpt zijn vruchten af!) wordt niets meer geboden voor de dode dieren. De gevangen dode dieren worden nu als prooi voor de vogels op de oever achtergelaten. Een week later zijn geen sporen meer terug te vinden!
Op mijn vraag wat het grote verschil is tussen een muskusrat en een bruine rat, antwoordt een goedgeluimde Patrick dat dit vooral over de vindplaats gaat. Maar ook de grootte en het dieet van de rat zijn identificaties. Hij noemt de afgeplatte staart “het roer”. De muskusrat moet je zoeken aan de waterkant: kanalen, vaarten, grachten en andere waterlopen. Als in de winter het water overal hoog staat dan kan je hem ook vinden in vijvers en zelfs in … een zwembad. Je ziet ze zwemmen met een grote boeggolf.
Een tweetal jaar terug stelde de Provinciale Adviescommissie voor de rattenbestrijding in West-Vlaanderen vast dat de bruine rattenpopulatie zich uitbreidde. Deze knaagdieren knagen aan isolatiemateriaal en elektrische leidingen, maar brengen ook schade toe aan landbouwgewassen en oevers. Ze eten voedselvoorraden op van andere dieren en bevuilen die voorraden met hun uitwerpselen. Ze brengen de volksgezondheid in gevaar door het verspreiden van ziekten.
Ratten verspreiden zich razendsnel voort. Een koppel (een ram en een moer) kan zorgen voor minimum 30 nakomelingen per jaar tijdens een vijftal voortplantingen. De eerste nakomelingen zijn vlug geslachtsrijp, zodat zij al in het jaar na hun geboorte voor voortplanting zorgen! . Daarom konden de inwoners van Knokke-Heist gratis giflokaas in de vorm van gedrenkte granen bekomen bij het gemeentebestuur.
Met al deze kennis verlaat ik het landbouwbedrijf waar vier zevenweken oude katjes mij uitgeleide doen. Ik krijg nog een fuik en een winterrattenslag mee om te gebruiken in de tentoonstelling. Patrick vertrouwt me nog toe dat hij hoopt in de toekomst zich ook te kunnen gaan toeleggen op hoevetoerisme. Aan een joviale gastheer en een rustige landelijke omgeving die uitnodigt om te wandelen en fietsen zal het daar zeker niet ontbreken! (RP)
In de oudere polders zijn de kreken verdwenen. We vinden ze dan ook vooral terug in de gebieden die tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) werden geïnundeerd en in de jongste polders.
Danny Lannoy (1991)
Deze schitterende plant behoort tot de Ranonkelfamilie, net zoals de meer bekende boterbloem. Deze planten behoren tot een familie van overblijvende kruiden. De grote gele opvallende bloemen zijn tweeslachtig. Deze zijn aan de onderzijde lichtgroenachtig gestreept. Ze hebben talrijke gele meeldraden. De stevige stengel is meestal rechtopstaand, soms kruipend. De bladeren zijn meestal hartvormig en zijn stevig getand.
In de Zwinstreek broeden drie soorten uilen: de Ransuil, de Kerkuil en de Steenuil.