Uitzonderlijk grafmonument uit de vroege bronstijd in Brugge

Sporen van cirkels worden in heel Vlaanderen aangetroffen. De overgrote meerderheid situeert zich op de zandgronden in het noorden van de provincies Oost- en West-Vlaanderen. In de meeste gevallen worden dergelijke circulaire structuren geïnterpreteerd als de resten van grafheuvels uit de vroege of midden bronstijd (circa 2000 - 1100 jaar v. Chr.).

Tijdens deze periode worden de doden meestal gecremeerd. Vaak worden de crematieresten – al of niet bijgezet in een urne - begraven onder een grafheuvel, omringd door een greppel of palenkrans. Zulke grafheuvels worden soms voor één dode, soms voor een kleine groep of familie opgeworpen.

De heuvellichamen zijn door erosie en de intensiteit van de landbouwactiviteiten in onze gewesten volledig verdwenen. Wat rest zijn verkleuringen die wijzen op het tracé van de vroegere gracht die rond de heuvel was gegraven. Ook van de crematieresten is vaak nog weinig of niets overgebleven.

Naast enkelvoudige circulaire structuren komen er ook meervoudige concentrische cirkels voor. Naar aanleiding van graafwerken voor een nieuwbouw ontdekte de Brugse Archeologische Dienst in 2000 nabij de Expresweg in Sint-Andries (Brugge) een dergelijke meervoudige structuur, die zelfs uit drie grachten bestond. Het oudste spoor dateert uit het late neolithicum of de vroege bronstijd (rond 2000 v. Chr.).

Het gaat om een geheel van drie concentrische grachten, met een buitendiameter van ongeveer 27m. De middelste cirkel vertoont een onderbreking. In het midden van deze cirkel werden ook de sporen van een (uitgetrokken) palenkrans waargenomen. De verschillende grachten vertegenwoordigen drie fasen in het gebruik van het monument. Vermoedelijk was er tijdens de laatste fasen ook een grafheuvel opgeworpen. Sporen van de bijzetting – waarschijnlijk een crematiegraf – werden niet aangetroffen.

Luchtfoto van de site Expressweg in Sint-Andries met meervoudig circulair monument uit de bronstijd (rood) en een Romeins grafveldje (groen) (foto 150725, J. Semey, Vakgroep Archeologie en Oude Geschiedenis van Europa, UGent).	Terreinopname van het meervoudig circulair grafmonument uit de bronstijd zoals aangetroffen op de site Expressweg in Sint-Andries (foto Raakvlak).

In de onmiddellijke omgeving kwamen bij werken nog twee andere cirkels uit de bronstijd aan het licht. Wellicht was hier dus ooit een grafveld gelegen. Grafvelden bestaan vaak uit een cluster van drie tot vijf grafheuvels.

Grafheuvels uit de bronstijd in Beernem en Oedelem

Vanuit de lucht zijn er heel wat archeologische sporen te zien, die op de begane grond vaak nauwelijks opvallen. Recent kwamen er in Vlaanderen duizenden aan het licht door de luchtfotografische prospecties van J. Semey (Universiteit Gent).

Er zijn verschillende soorten sporen die vanuit de lucht te zien zijn. De bekendste zijn de donkere verkleuringen in bepaalde gewassen die vaak het resultaat zijn van verschillende vochtigheidgraden die verschillen in begroeiing als gevolg hebben. Een tweede groep zijn de bodemsporen, bijvoorbeeld bovengeploegde muurresten. Watersporen worden vooral zichtbaar bij extreme regenval. Tenslotte kennen we ook het fenomeen van de schaduwval; onder een schuine hoek en bij een lage zonnestand zijn er soms lichte ophogingen te zien.

Beernem en Oedelem zijn op het vlak van de cirkelvormige structuren de rijkste gemeentes in Vlaanderen. De sporen worden geïnterpreteerd als de resten van grafheuvels uit de bronstijd en concentreren zich vooral in het meest noordelijke gedeelte van het gebied.

Mogelijke reconstructie van een grafheuvel uit de bronstijd (foto Raakvlak).	Luchtfoto van de site Groot Heet in Oedelem met meerdere circulaire monumenten uit de bronstijd (foto 102137, J. Semey, Vakgroep Archeologie en Oude Geschiedenis van Europa, UGent).	Luchtfoto van de site Maandagse in Oedelem met meervoudig circulair monument uit de bronstijd (foto 18017, J. Semey, Vakgroep Archeologie en Oude Geschiedenis van Europa, UGent).

Overzicht  |  Late bronstijd en vroege ijzertijd