Vakantiekolonies - Knokke

Andere namen

Adres

Alfred Verweeplein 25

Bestaansperiode

1919-1940

Oprichter

Nationaal Werk voor Kinderwelzijn/Oeuvre Nationale de l’Enfance, voorloper van Kind & Gezin

Korte situering

Op de plaats waar vanaf 1896 de Engelse school het Salisbury College stond, met een huis voor leraar Amaat Verbaeys, werd in 1909 een klooster en een pensionaat voor zwakke meisjes gebouwd door de Franse Zusters Dominicanessen uit Langres nabij Dijon. Het kloosterpand, met hoge muur rondom de eigendom, werd gebouwd op gronden van Compagnie Immobilière Le Zoute en was een ontwerp van de Leuvense architect Corthouts. De zusters waren door de antiklerikale wet van Combes uitgeweken. Aanvankelijk resideerden ze in de Villa Sans Souci aan de Lippenslaan. Het stadhuis kwam er pas in 1913.

Er waren een dertigtal zusters en pastoor Juliaan Opdedrinck werd op 20 oktober 1910 tot 1920 hun directeur. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 verlieten de Zusters het gebouw. Hun bibliotheek schonken ze aan de zusters van Moorslede.

Meteen na de Eerste Wereldoorlog wilde Pastoor Bonte het eigendom aankopen voor het klooster van de zusters van Moorslede, maar slaagde daar niet in. Baron Ruzette verwierf het voor rekening van het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn (NWK). De instelling brengt er een modelkolonie in onder voor kinderen met gezondheidsproblemen. Ze verbleven er zowel tijdens de schoolperiodes als de vakantiemaanden en konden genieten van de gezonde zeelucht. De kolonie lag naast het stadhuis van Knokke.

Vakantiekolonies konden bij het NWK aankloppen om subsidies te krijgen. Daarvoor moest men wel voldoen aan de voorschriften die het NWK opstelde in verband met voeding, hygiëne, veiligheid… Om te tonen hoe het moest, organiseerde het NWK zelf ook openluchtkuren voor kinderen tussen de drie en veertien jaar uit arme families voor de periode van een schoolkwartaal. In die kolonies werd - omwille van de sinds 1914 geldende leerplicht - ook aanschouwelijk onderwijs gegeven, veelal in openlucht. De eerste eigen kolonies van het NWK waren Kinderwelzijn in Knokke en De Panne.

Rond 1919/1921 (?) kwam mejuffrouw Anna Gernay vanuit Brussel naar Knokke om er aan de slag te gaan als directrice van de kinderkolonie van het NWK. Ze kweet zich volgens getuigen op onvergetelijke wijze van haar taak. Ze verliet de kolonie op 6 februari 1932. Toen ze 47 was, deed ze afstand van haar fortuin en trad in het klooster van de Karmel in Sint-Michiels. Een heldhaftige beslissing voor een hoogbegaafde en dynamische vrouw. Na 25 jaar voorbeeldig kloosterleven vertrok ze nog naar India om een inlandse doodarme Karmel te gaan dirigeren. Ze overleed er in 1972 op 85-jarige leeftijd. E.H. Depuydt was al die tijd met haar in correspondentie gebleven en zorgde mede voor steun aan haar klooster.

De kolonie in Knokke lag 800 meter van de zee. De afdeling van de kleintjes telde 25 bedjes en daarnaast waren er 200 bedden voor jongens van 6 tot 12 jaar. Het NWK kocht op 25 februari 1922 ook nog een terrein om het in te richten als speelterrein, en een kleine villa die omgebouwd werd tot ziekenzaal.

Het oorspronkelijke gebouwencomplex werd (in 1924?) uitgebreid met enkele schoolpaviljoenen in modernistische stijl naar een ontwerp van architect Huib Hoste. De uitbreiding en nieuwe opbouw werd in het kadaster pas opgetekend in 1936, omschreven als “vergroting sanatorium”. Nog in 1936 ontwierp architect Jos Buylaert (Duinbergen) een bijkomende uitbreiding van het complex met openluchtklassen. Het bestaande gebouwencomplex werd uitgebreid met schoolpaviljoenen. In de tuin werden ondermeer enkele kleine losstaande tuinpaviljoentjes op cirkelvormig grondplan opgetrokken.

Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog besloot de directie op 15 mei 1940 het gebouw te evacueren. Een jaar later, op 9 september 1941 was er een akkoord om in de kelders een noodhospitaal te vestigen, dat weer op 7 november 1944 werd gesloten.

In oktober 1946 werden plannen gemaakt om het gebouw te verkopen. Een jaar later deed zich een eerste gelegenheid voor. Het Ministerie van Onderwijs kocht het complex. Op 1 september 1948 kreeg de pas opgerichte Rijksmiddelbare School er onderdak. Het is sinds 1967 omgevormd tot Koninklijk Atheneum Knokke.

Anekdote van Albert Waeghe

”Zo werden omstreeks 1934 eens herstellingen gedaan aan het kerststalletje dat ieder jaar in de Margeratakerk bij kerstdag geplaatst werd, binnen de kommuniebank. Dit stalletje kon uit elkaar genomen worden, maar de stukken waren toch niet zo klein, zodat Jef Deckers, die het stalletje na herstelling terug in de kerk moest brengen en opstellen, besloot het ezeltje en het karretje van de “kolonie” waarvoor Deckers ook werkte, te halen. (…) Men had er een ezeltje en een karretje waarmede de zwakste kinderen door de knecht - ‘Hector met de Panenhoed’ - naar het strand gebracht werden. Na parmantig met de ezelskar door de Lippenslaan gereden te zijn en een bezoek aan het café van ‘Pier Veugels’ gebracht te hebben, kwam Jef in de Kerkstraat aan met zijn gespan. Het herstelde kerststalletje werd op het karretje geladen en een paar schooljongens hielpen naarstig mede.”

Uit Cnoc is Ier, 1974, nummer 3, pagina 18

Getuigenis van Alice Boutte

Alice Boutte was in 1937 opvoedster bij het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn – Kolonie van Knocke. De kinderen waren volgens grootte in groepen van 25 ingedeeld. De equipe bestond uit opvoedsters, een kok, een bakker en een hovenier. De kinderen droegen een uniform. Bovenaan in de foto staat mevrouw Boutte. Ze vertelt: “’s Morgens gingen de groepen uit wandelen, terwijl er werd gepoetst en gewassen en ’s namiddags was er les of werd er geknutseld en later weer gewandeld. Soms werden er uitstappen gemaakt: te voet naar Sluis met een picknickmand. Samen met de hovenier werd een bloemschikking van de negen provincies gemaakt.”

Getuigenis van André Deblaere

André Deblaere woonde met zijn ouders in Gent. Zijn ouders hadden een speciale band met Knokke sinds ze er in 1924 hun huwelijksnacht doorbrachten in Hotel Beau Rivage. In 1930 mocht hij op aangeven van zijn ouders een eerste vakantieperiode doorbrengen in de ‘kolonie’ in Knokke.

André vertelt: “Aan die eerste vakantie heb ik bitter weinig herinneringen. Ik besef nog mijn kinderverdriet toen ik met velen op de trein werd gezet. Ook is de specifieke geur me bijgebleven van de zolder waar wij in koloniespullen werden omgekleed, vooral die destijds beruchte gummischoeisels. In de tuin van de kolonie leerde ik als stadskind bloemen herkennen en de zoete naam van vergeet-mij-nietje en madeliefje sprak sterk tot mijn verbeelding. Dat laatste vooral, maar dat is een ander verhaal met meer intieme klank! Ergens weet ik nog dat ons Franse liederen werden aangeleerd en we als ‘negerkes’ gezwart in een stoet te Heist en Knokke moesten defileren.”

“Om de week werd een bericht geschreven door een medewerkster, doorgezonden naar de ouders. Mijn moeder kwam me eens bezoeken en toen mocht ik met haar alléén naar het strand. Op een foto kan je mijn kaalgeschoren kopje bewonderen.”

“Wellicht zal het gezonde verblijf te Knokke me weldadig bevallen zijn, want volgend jaar in 1931 werd ik weer doorgestuurd naar die instelling. Ondanks al het geruststellende nieuws dat aan mijn ouders werd gemeld, bleek echter mijn verblijf, door een aanval van kroep, dat toen meestal fataal was, een dramatisch einde te kennen. Ik herinner me dat ik in een duinpan plots onwel werd en door de verantwoordelijke op de rug onmiddellijk werd teruggedragen. Ik belandde in de ‘infermerie’ en verloor het bewustzijn… Dan zijn het vage flitsen… Ik weet nog dat een Knokse dokter mij medicaties gaf en dat ik door hem in zijn auto naar het ziekenhuis van Brugge werd vervoerd. Ik zie nog de kanten gordijntjes aan de ramen van zijn wagen en dan niets meer.”

“Ik lag ergens in een duister lokaal, kon niet spreken. Ademen kon via een buisje dat doorheen mijn keelholte zat. In de schemering zag ik mijn ouders, maar kon me niet verroeren doordat ik vastgebonden was. Ik werd een maand verzorgd in het Sint-Janshospitaal en heb nog lange tijd last gehad van de ingreep. Volgens de dokter had ik door de verstikking mijn hart te zeer belast en was mij nog maar een kort leven beschoren… Maar ik ben er nog steeds.”

Getuigenis van Leontine Van Steene

Onderwijzeres Leontine Beuselinck, de toekomstige vrouw van Gaston Van Steene, kwam in 1919 uit Sint-Amands naar Knokke en werd schoolhoofd van de kolonie voor zwakke kinderen. In een artikel van het heemkundige tijdschrift Cnoc is Ier (1984, nummer 21, pagina 40-48) getuigt ze: “Ik had er de leiding over en zo zou ik vervolgens ook Gaston ontmoeten. We trouwden op 22 augustus 1923 en gingen het huis van het schoolhoofd betrekken. Van toen af werkte Gaston zonder verpozen aan zijn boek [De Zeekust en Knokke], dat in 1930 verscheen.”

{pgcooliris id=48|width=100%|height=500|numrows=2|otherflashvars=style=white&showSearch=False}