Situering

In het IJzerpark bij de Nieuwpoortstraat

Bestaansperiode

1900-begin Eerste Wereldoorlog?

Oprichter

Le Cercle des Colonies Scolaires de Bruges

Logistieke organisatie

Le Cercle des Colonies Scolaires de Bruges i.s.m. leerkrachten uit het officieel onderwijs van de stad Brugge.

Wat vooraf ging

Op 29 mei 1899 werd de ‘Cercle des Colonies Scolaires de Bruges’ opgericht met als doel elk jaar één of meerdere schoolkolonies te organiseren voor behoeftige kinderen van het stedelijk officieel onderwijs. De Cercle ontving aanvankelijk geen subsidies en haalde zijn inkomsten uit lidmaatschappen (in 1899: 200 leden), giften, ophalingen bij feesten, tombola’s en collectes.

Le Cercle des Colonies Scolaires de Bruges stuurde waarschijnlijk tot 1901 - toen ze een eigen villa verwierven - de Brugse schoolkinderen naar Villa Crocodile in Middelkerke op vakantie. Ze verbleven veertien dagen in een villa onderverhuurd door de Cercle des Colonies Scolaires de Gand. Na een aantal succesvolle kolonies werd beslist om een terrein aan te kopen in Knokke. De Elsense architect Aimable De Lune, maakte de plannen voor de schoolvilla die werd gebouwd in de ongerepte duinen door Janssens en Rotsaert uit Heist. De villa werd officieel ingehuldigd op 18 augustus 1901.

In 1894 bezochten de studenten L. Neelemans en G. Lampens tijdens een reis de Zwitserse schoolkoloniën. Terug in Vlaanderen vatten ze het plan op om - naar het voorbeeld van Le Progrès en Les Marçunvins een gebouw aan zee op te richten, waarin een aanzienlijk aantal kinderen van de officiële scholen van Gent zouden kunnen geherbergd worden. Dit alles werd in een klein gezelschap gewikt en gewogen, tot op het einde van januari 1895, tijdens een zitting van La Noire, een geheime studentenclub, de grondslagen van het Comité der Schoolkoloniën gelegd werden. Negen studenten traden meteen toe en een maand later telde het comité 38 leden.

Men slaagde erin het comité onder de bescherming van de Algemeene Vrijzinnige Studentenmaatschappij te plaatsen. Het Werk der Schoolkoloniën van de liberale studenten organiseerde met het opgehaalde geld - via collectebussen, het organiseren van feesten en tombola’s en de verkoop van onder meer zilverpapier en postzegels - een eerste kolonie in Adinkerke. Men tekende daartoe met een kroeghouder in Adinkerke een contract om 25 kinderen op behoorlijke wijze te herbergen en te voeden. Ze werden gekozen uit de zwakste en vlijtigste leerlingen van de officiële stadsscholen. Een leraar van het Instituut Laurent leidde de kolonie. De leden van het comité kwamen de kinderen meermaals bezoeken. Vanaf 1896 verhuisde de kolonie naar Middelkerke.

Voor hun vertrek werden de kinderen gewogen, gemeten, en door een geneesheer van de stad Gent onderzocht. De dag voor hun vertrek werden de kinderen, samen met hun ouders, in het liberale studentenhuis bijeengeroepen. Daar kregen ze een kleine uitzet die onder meer bestond uit een strooien hoed, een flanellen hemdje, een paar sokjes, zakdoeken, handdoeken, zeep, een spade en een vlag.

Korte situering

Het huidige IJzerpark was oorspronkelijk een duinengebied. In 1900 liet geneesheer Leo Neelemans uit Brugge een gebouw oprichten om zwakke kinderen uit het binnenland toe te laten in de zomermaanden te genieten van de gezonde zeelucht. Op de gevel stond te lezen “SCHOOLKOLONIEN BRUGGE 1901”, later vervangen door “SANTE A L’ENFANCE”.

In de vakantie van 1901 volgden twee kolonies elkaar op gedurende 21 dagen. De eerste was voor jongens en telde 32 kinderen, de tweede bestond uit 33 meisjes. In 1902 gingen er 38 jongens en 34 meisjes. In 1903: 50 jongens en 33 meisjes. De rekrutering gebeurde door de directeurs van stedelijke basisscholen. Hen werd gevraagd om een gezondheidsrapport van de kinderen op te stellen. Ook aan de leden van de Cercle werd gevraagd of ze kinderen kenden die nodig op kolonie moesten. Voor het vertrek werden de kinderen medisch onderzocht.

Het dagboek van Leo Michel Thiery

In de zomer van 1907 kwam de Gentse botanicus Leo Michel Thiery (1877-1950) als jong onderwijzer in Knokke terecht. Hij was aangetrokken als toezichthouder in de Schoolkolonie van Brugge. Thiery hield een nauwkeurig dagboek bij van zijn bevindingen. Hij arriveerde in Knokke op 13 juli 1907 met de stoomtram.

“Knokke-Dorp. Oef! Zeg ik, zucht met verruimd gemoed en help mijn jongens uitstappen. Wij trekken voort door de eindeloze Avenue Lippens. Ieder ventje draagt zijn valiesje, een manteltje en nog wat. De zon schittert aan de vlekkeloos blauwe hemel en de lucht trilt van warmte. Aan de kinderen die hijgen bij al dit gesjouw, wijs ik vertroostend de schoolvilla die al van ver zichtbaar is. Met vernieuwde moed verlaten zij de wit stoffige baan en begeven zich door de duinen. Toch voel ik mij zielsgelukkig want al wachten mij heel wat zorg en onafgebroken waakzaamheid, en de verantwoordelijkheid over gebeurlijke ongevallen; ik heb het vooruitzicht mij botaniserend en insectenverzamelend te zullen bewegen door duin en vlakte en bos, over naakte klingen en polderdijken, zij het dan in gezelschap van vijftig jongens, met een leeftijd die schommelt tussen zeven en veertien jaar… Er is besloten een grote expeditie te ondernemen. Wij zouden namelijk beproeven om dwars door de Kleine Vlakte en de Grote Vlakte die zich tussen de beide duinenketens uitstrekken te trekken, de voormalige Zwijngolf te bereiken en langs het strand terugkeren. Om acht uur verlaten wij de villa. Zingend trekt een kleine bende voorop. De natuurvrienden blijven bij mij, gewapend met plantenbus, vlindernet, oude boeken en tekenschriften. Ik doe min uiterste best om zo goed mogelijk alle vragen te beantwoorden; waarmede ik word bestormd: hoe het komt, dat de meeste lage duinen bovenaan een cirkelronde, trechtervormige opening vertonen, aan welke vogel dit mooie pluimpje toebehoort, met welk doel sommige duinen zo regelmatig werden beplant, of er ook kevers in zee leven… Aan de voet van een hoogte bloeit de zeldzame duinenwinde met hare grote, wit en roze bloemenkelken. Tegen de zuidzijde van lagen duinen leunen nog lagere witte huisjes aan, die door garnalenvissers worden bewoond. De armzalige afsluiting der magere tuintjes is met bloeiende heggenrankbedekt. Kleine gedeelten polder zijn met aardappelen en klaver beplant, en tegen het verstuivend zand met een één meter hoge borstwering verdedigd. Op zo’n dijk uit op elkaar gestapelde graszoden gebouwd, vind ik een fraai exemplaar fraai duizendguldenkruid…”

Uit: Danny Lannoy. Knokke en de Belle Epoque. Knokke-Heist, p. 66-67

Schoolkolonie van Brugge – Dagprogramma

De activiteiten in de kolonie bestonden uit wandelingen en uitstapjes, spelen en sporten, verstandelijke en zedelijke vorming. Voor dit laatste werd iedere dag, na het avondmaal, het goede dat gedurende de dag verricht was, geprezen en de vinger gelegd op de begane fouten. De bestuurder besloot daarna met een verhaal ‘met zedelijke strekking’. Elk jaar werd de Orde van de Kolonie (een blauw lintje) aan de meest verdienstelijke kolonist toegekend.

• 7 uur – Ontbijt: koffie met melk en boterhammen. De meest zwakke kinderen krijgen
• een ei en een tas melk.
• 10 uur: een glas stout (donkerbruin bier) en een snoep
• 12.30 uur diner: soep, vlees, aardappelen, groenten, brood, bier en dessert
• 16.30 uur vieruurtje: een glas bier of een tas koffie met melk en twee boterhammen
• 19.30 uur souper: varieert, men serveert de ene dag boterhammen met een glas
  bier, een dag chocolademelk met brood en boter, nog een dag ham, brood en bier,
  een dag rijstpap, een dag gebakken aardappelen met wat vlees enz.

Tijdens de maaltijden wordt toezicht gehouden door de meesters en leraressen die de kolonie leiden. Zij staan in voor de orde en de discipline en maken van de gelegenheid gebruik om de kinderen lessen te geven in gedrag en savoir-vivre.

Uit: Achille Van Lede. Les colonies scolaires: historique et organisation. Brugge: Daveluy et Froment, 1902, p. 22-23.

Getuigenis van André Deblaere

Pieter De Koninck, de schoonvader van André Deblaere, verbleef als tienjarig knaapje in 1910 in de Schoolkolonie van Brugge. André Deblaere getuigt: “Het een politiek geïnspireerde vereniging die voor zwakke kinderen een verblijf aan zee te Knokke aanbood. Pieter schreef een prentbriefkaart met zijn naam ter attentie van zijn vader Arthur De Koninck in Gent.”

{pgcooliris id=50|width=100%|height=500|numrows=2|otherflashvars=style=white&showSearch=False}